Anadolu’daki en kapsamlı “kira sözleşmesi” İzmir’de ortaya çıktı. İzmir Seferihisar İlçesi’ndeki Teos Antik Kenti’nde sürdürülen çalışmalar sonucunda ortaya çıkarılan 2200 yıllık yazıt ile birlikte Anadolu’daki en kapsamlı “kira sözleşmesi” gün yüzüne çıktı. Bir kefil ve kentin ileri gelenlerinden oluşan 6 şahitle yapılan sözleşmede, içerisinde binalar bulunan arazinin uygun kullanılmaması durumunda uygulanacak cezalar da yer alıyor.
İlk kira sözleşmesinde neler yer alıyor?
2016 yılında kazı çalışmalarıyla çok sayıda yazıt kopyaladıklarını belirten kazı ekibinden Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mustafa Adak, kira sözleşmesinin içeriğinin zenginliğine dikkat çekiyor. Kira sözleşmesinin yaklaşık 1.5 metre yüksekliğinde bir mermer stele yazıldığını söyleyen Mustafa Adak, Anadolu’daki en kapsamlı kira sözleşmesiyle ilgili şu bilgileri verdi;
* Anlaşma 58 satırdan oluşuyor. Çok ayrıntılı bir kira anlaşması.
* Yazıtın içeriğine göre kentin Gymnasium’ndaki 20 ile 30 yaş grubundaki Neoslar, Teos’lu bir vatandaştan bir miras edinmişler. Şahıs, içinde yapılar, köleler, kutsal sunak bulunan arazisini Neoslar’a bağışlamış. Neoslar da çeşitli masraflarını karşılamak ve her yıl düzenli olarak o araziden gelir elde etmek için kiraya vermişler.
* Yazıtta arazi önceden kime aitti? İçinde neler var? Hepsi anlatılmış. Bir kutsal sunaktan da söz edilmiş. Neoslar sözleşmede ‘kutsal’ olarak nitelendirilen bu araziyi yılda 3 gün kullanmak istediklerini bile belirtmişler. O dönemde de arazilerden devlet tarafından vergi alınıyordu ancak arazi ‘kutsal’ olarak nitelendirildiği için vergiden muaf tutulmuş.
* Anlaşılan arazi açık artırmayla kiralanmış. Bir tellal tutulmuş ve herkese duyurulmuş. Bazı kişiler talip olmuşlar. Daha sonra kimin kiralayacağına karar verilmiş. Kiralayanın ismi yazıtta belirtiliyor.
* Kiracının bu şartları yerine getirmesi için 1 kefil gerekiyor. Kefilin ve kefilin babasının ismi hepsi biliniyor. Bu anlaşmanın yürürlüğe girmesi için 6 da şahit istenmiş. 6 şahidin 3’ü kentin baş yöneticileri.
Kiracıya ceza formülü
Teos’ta günışığına çıkan yazıtın Anadolu’daki en ilginç kira yazıtı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Adak şunları söyledi:“Bu yazıt Gymnasium’un yapısını, Neoslar’ın mal sahibi olabildiklerini ve bunları kiraya çıkararak gelir elde ettiklerini gösteriyor. Bu anlamda antik dünyada başka hiçbir örnek yok. O açıdan çok ilginç. Yazıtın neredeyse yarısı ceza formülleriyle donatılmış. Kiracı zarar verirse, arazinin yıllık bakımını yapmazsa, binaları bakımsız bırakırsa ceza ödeyeceği anlatılmış. Ayrıca kiraya veren Neoslar her yıl araziyi denetleyeceklerini, arazinin verimliliğinin kesinlikle azalmamasını da yazmışlar.”
Kira sözleşmesinde iki bilinmeyen hukuki terim
Kira sözleşmesinde ilginç iki hukuki terimin kullanıldığını belirten Prof. Dr. Adak, “Yazıtta iki hukuki terim var. Büyük sözlüklerde bu terimler yok. İlk defa belgeleniyor. O terimlerin tam olarak ne anlama geldiğini antik yazarları ve hukuki metinleri inceleyerek çıkarmak gerekiyor” ifadelerini kullandı. Anadolu’daki antik kentlerde kira sözleşmelerinin çok fazla olmadığını kaydedenr Prof. Dr. Mustafa Adak, Teos’taki yazıtın pek çok ayrıntıya yer vermesi açısından hayli değerli olduğunu söyledi.
Kaynak: http://blog.zingat.com/2200-yillik-kira-sozlesmesi-gorenleri-sasirtti/
