Etiket: tahıllar

ARPA

Hordeum disîichon L. (İki sıralı arpa), H. vulga-re L. (Çok sıralı arpa) ve bunlara yakın diğer türlerin (Gramineae) kabuğu soyulmuş meyvasıdır.

Arpa tanesi % 55-65 arasında nişasta taşımaktadır.

Dahilen infusyon halinde (%2) yumuşatıcı ve bilhassa idrar arttırıcı olarak kullanılır.

Çimlendirilmiş tanelerinde elde edilen “Malt hulâsası” taşıdığı karbonhidratlar ve enzimler nedeniyle çok iyi bir gıda meydana getirir. Bilhassa hastalıklardan sonra kuvvet verici olarak kullanılır. Malt hulâsası bira yapımında kullanılan bir ilkel maddedir ve halen memleketimizde bol miktarda elde edilmektedir. Arpa viski eldesinde de bir ilkel maddedir.

Kavrulmuş arpa tanesi kahve yerine kullanılır.

ÇAVDAR

Secale cereaîe L. (Gramineae) türünün olgun meyvalarıdır. Bu tür bütün Avrupa ve Anadoluda yetiştirilen bir kültür bitkisidir.

Meyvalar bilhassa nişasta (% 60) ve sellüloz taşımaktadır.

Meyvaların öğütülmesi ile elde edilen un dahi-len yumuşak bir müshil olarak “Çavdar ekmeği” halinde kullanılır. . .. ■ .«

ÇAVDAR MAHMUZU (Secale Cornutum): Claviceps purpurea Tulasne (Hvpocreaceae) isimli mantarın çavdar başakları üzerinde meydana getirdiği bir oluşumdur. Bu mantar bilhassa Orta Avrupa bölgesinde yaygın bulunmaktadır.

Çavdar mahmuzu 1-4 cm uzunlukta, 2-7 mm genişlikte, az çok kıvrık, siyahımsı mor renkli, kolayca kınlabilen, özel kokulu, silendirik çubuklar halindedir.

Sabit yağ (% 30 kadar) ve ergolin iskeletine sahip alkaloitler taşımaktadır.

Çavdar mahmuzu ekstreleri eskiden kan kesici olarak kullanılırdı. Bugün bu maksat için bilhassa alkaloitleri (ergometrin) kullanılmaktadır.

Son yıllarda uyuşturucu madde olarak çok kullanılan LSD (lysergsaure-diaethylamid) çavdar mahmuzunda bulunan lisergik asidin bir türevidir.

DARI

Darı unu göğüs hastalıkları, ateş ve ishale karşı kullanılmaktadır. İdrar arttırıcı bir etkisi de vardır. Memleketimizde halen bilhassa boza yapımında kullanılmaktadır.

Diğer isimler: Boza dansı, Dağdağan (dağınık) darısı, Kum dan, Saçak dan.

-Diğer darı çeşitleri:

Setaria ıtalica (L.) Beauv. (Kirpi dansı, Konak darısı, Kuş dansı, Kuş yemi): Anadoluda yetiştirilir ve taneleri kuş yemi olarak kullanılır.

Sorghum bicolor (L.) Moench (Akdan): Taneleri yukarıda bahsedilen türlerden daha büyük olup hayvan yemi olarak kullanılır.

S. technicıtm (Koernicke) Roshev (Süpürge dansı) : Çiçek durumu dallarından süpürge yapılır, Meyvaları hayvan yemi olarak kullanılır.

Avrupada ve memleketimizde küçük kuşların (kanarya, saka gibi) beslenmesinde kullanılan “Kuşyemi”, Anadolunun Akdeniz bölgesinde yetiştirilen Phalaris canariensis L. (Gcamineae) türünün taneleri (meyvalan)’dır