Yaşlı Ve Hasta Bir İnsan Bakıcılığı

232

Tahminen 25 milyon yetişkin, yaşlı aile bireylerinin önemli ölçüde bakımını sağlamaktadır. Buna akut bir hastalık için kısa süreli bakım ve kronik bir hastalık için uzun süreli bakım sağlamak da dahildir. Bugünkü tahminler, 2020 yılına kadar, çalışan insanların üçte birinin yaşlı bir anne, baba ya da diğer aile ferdinin bakımım üstle­neceği yönündedir.

Bakım becerisi bazı insanlara kolay gelse de pek çoğumuzun yol gösterilmeye ihtiyacı vardır. Elinizdeki kitabın bu bölümü, hasta ya da yaşlı birinin bakımı için gereken temel bilgileri ele almaktadır. Bakmakta olduğunuz kişi, kendi sağlık durumuna özgü yöntemlere ihtiyaç duyabilir. Eğer böyle bir kişinin bakımı için gereken talimatları net bir şekilde anlamıyorsanız doktora başvurun.

Bir Oda Hazırlamak

Seçme şansınız varsa, aydınlık ve keyif veren ya da bahçeyi veya sokağı gören bir oda seçin. Odayı ziyaretçilerin oturmasını sağla­yacak şekilde düzenleyin. Yatağın yanına telefon, okuyacak bir şeyler ve su bardağı konulabilecek bir başucu masası ve okuma lambası yerleştirin.

Okunması ve çalışılması kolay, uzaktan kumandası olan bir televizyon sehpası, hastaya seçenekleri gözden geçirme özgür­lüğüne önem verdiğinizi göste­recektir. Eğer kişi çok hasta veya iş yapamaz durumdaysa ya da bazen yardıma ihtiyacı olabi­leceğini düşünüyorsanız, bu durumda birinci katta, ideal olarak banyoya yakın bir oda hazırla­mayı düşünün. Eğer bu mümkün değilse, oturak olarak bilinen, taşınabilir bir yatak yanı tuvaleti satın alabilir ya da kiralayabi­lirsiniz. Hastanın tuvalete gidip gelemediği hallerde de oturakların çok faydası olabilmektedir.

İlaçlar
Hasta bakıcı olarak en önemli görevlerinizden biri uygun bir programla ilaç vermektir. Gerek reçeteli, gerek reçetesiz ilaçların doktorun önerdiği şekilde veril­mesi gerekmektedir. Pek çok ilacın etkisini göstermesi, ilaçların nasıl ve ne zaman verildiğine bağlıdır. Doktor tarafından verilen ilaç programı, yaşlı ya da hasta kişi için izlenmesi zor bir program ise, başka ayarlamalar yapılıp yapılamayacağını sorun.

Örneğin günde bir tane alınan etkisi uzun süren ilaçlar, arada bir, geçici bir süre için günde bir kaç tane alınan etkisi kısa süren ilaçlarla yer değiş­tirebilir. Eğer hasta farklı günlerde farklı ilaç alıyorsa, haftanın günle­rine ayrılmış çoklu bölmeleri olan bir hap kutusu satın alın. Bu hap kutuları hem pahalı değildir hem de pek çok eczaneden temin edilebilir.

Hasta iyileşmiş gibi görünse dahi, doktorun onayı olmadan hastanın ilacını vermeyi hiçbir zaman kesmeyin. Bir ilacı aniden ya da zamanından önce kesmek tehlikeli olabilmek­tedir. Aynı şekilde, bir ilacı az ya da çok alıvor olmak da hastanın durumundaki gelişmeyi geciktire­bilir, hatta zarar verebilir.

Hastanın doktorunun reçeteli ya da reçetesiz alman tüm ilaçlardan haberdar olduğundan emin olun. Bu durum özelikle de hasta birden fazla doktora gidiyorsa çok önemlidir, çünkü bazı ilaçların yan etkisi olabil­diği gibi, bazıları da diğer ilaçlarla uyuşamaz. Eczaneler bir reçeteyi yazarken genellikle ilacın yan etkilerinin bir listesini de temin ederler.

Herhangi bir yan etkiyi doktora bildirin. Bazı vakalarda dozajı ya da ilaç türünü ayarlamak en iyi sonuçlan elde etmeyi gerek­tirir. İlaçlar hakkında herhangi bir soru ya da endişeniz olması durumunda doktoru arayın.

Yaşlılarda Cilt hastalıkları

23

Seboreik dennatit (deri yangısı) Bu hastalık, yüz ve kafa derisi çizgilerindeki derinin pul pul dökülmesi ve kızarık olması olarak tanımlanır.

Rosacea Bu hastalık yanaklarda, burunda, çenede, alında ya da göz kapaklarında sürekli bir kızartıya neden olur.

Pişik Deri büklüm yerle­rinde meydana gelen, genellikle meme altındaki bölgeyi ve karın kıvrımları ve kaşıklan etkileyen mantardan kaynak­lanan iltihaplanmadır.

Zona Su çiçeği virüsünün yaptığı bir enfek­siyondur. Vücudunuzda ya da yüzünüzde bir sinir kökü boyunca şiddetli bir ağrı olması ve arkasından 4 ya da 5 gün süren su kabarcıklı bir döküntü geliş­mesi ayırt edici özellikleridir. Döküntü geliştikten sonra ağrı da olabilir. Zonayla birlikte ağrı olma riski yaşlılarda daha yüksektir ve erken bir önleyici tedaviyle azaltıla­bilir. Bu nedenle, zona hastalığınız olduğunu düşünüyorsanız doktoru­nuza başvurun.

Staz dermatiti Cildi, ülser ve bakteriyel enfeksiyona karşı dirençsiz bırakan, bacaklardaki kan dolaşımı bozukluğuna bağlı kronik kızarıklık olarak tanımlanır.

Yatak (Bası) yaraları uzun süre yatağa bağlı olmanın yaptığı baskıdan kaynaklanan, yavaş iyileşen, nemli, açık ve son derecede rahatsız eden yaralardır. Genellikle kalçalar, kürek kemik­leri, dirsekler ve topuklar gibi vücut ağırlığının bindiği kısımları etkiler.

Cilt kanseri Yaşlılar güneşe maruz kalmaya bağlı her tür cilt kanserine karşı oldukça dirençsizdir ve güneşten kaçınma konusunda oldukça dikkatli olmalıdırlar.

Yaşlı Sağlığı

bn265072

Sinir sistemi Beyin hücrelerinin ölmesi ve sinir taşıyıcısı (nörotransmiter) üretiminin gerilemesi, tepki­lerde yavaşlama ve tat alma ve işitme gibi duyu algılarının keskin­liğinin azalmasıyla sonuçlanır, ama etkisi önemsiz düzeydedir.

Kardiyovasküler sistem Kas hücrelerinin yerini sıkar dokusu aldığından, kalp hafif büyür. Kalbin büyümesiyle de kalp fonksiyo­nundaki etkililik biraz azalır. Öte yandan, bir kalp hastalığı mevcut değilse, kalp fonksiyonlan çok yaşlı insanlarda bile çok iyi durumdadır.

Solunum sistemi Akciğerler esnekliğini biraz yitirir, daha az havayla dolabilir ya da hava tamamen verilemeyebilir ve öksürme refleksine etkin bir şekilde cevap veremez. Bu da yaşlılan, akciğer enfeksiyonlarına karşı daha korunmasız hale getirir.

Kas sistemi Kemik erimesi ya da osteoporoz adı verilen kemik dokusunun kaybı ilerler. Kas gücü ve yoğunluğu azalır. Güçlen­dirme egzersizleri/ Strength Trainin her iki durumu da düzeltmeye yardımcı olur.

Sindirim sistemi Sindirim enzim­lerinin miktarı azalır, bu durum da vücut tarafından çok az vitamin ve besin emilir.

Bağışıklık sistemi Bağışıklık siste­minin en önemli hücreleri, özellikle de T hücreleri etkin­liği azalmış olarak çakşır.

Üreme sistemi Menopoz döneminde kadınların yumur­talıkları estrojen ve progesteron üretimini durdurur, bu da doğur­ganlık yetisinin yitirilmesine neden olur. Ancak, adrenal bezler ve yağ hücreleri bir miktar (her kadında farklı miktarlarda) estrojen üretmeye devam eder. Erkeklerin de testosteron hormonu 65 ila 70 yaşından sonra sabit bir şekilde azalır (ancak erkekler ereksiyon olabilir, bir miktar sperm üretebilir ve çocuk sahibi olabilir).

İdrar sistemi Böbreklere giden kanın azalması, böbreklerin kandaki atık maddeleri ayıklayıp idrar oluşturma yeteneğini zayıflatır. Çoğu insanda böbreklerdeki bu hafif zayıflama ciddi hiçbir yan yetki yaratmaz. Çoğu insan yaşlandığı zaman daha sık idrara çıkma ihtiyacı duyar. Geceleyin bir veya iki kere tuvalete gitmek de buna dahildir. Ayrıca idrar yapma isteği daha ani olur. İdrar sızdırma ise yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir.

Hormonal sistem Yaşlanmayla birlikte pek çok hormonun üretimi biraz azalır. Üreme organlarının dışında, diğerlerinin vücut üzerine bilinen önemli etkileri yoktur. Yine de, bilim göreceli olarak bu konu hakkında çok az bilgiye sahiptir.

Her vücut sistemi kendi zaman dilimine göre yaşlanır ve bu zaman dilimleri insandan insana çarpıcı bir biçimde farklılık gösterir. Yaşlanma vücudunuzda kaçınılmaz çanları çalmaya başlasa da, birkaç önemli önleyici tedbir alarak süreci yavaşlatabilirsiniz. Bu önlemler şöyle sıralanabilir: güneşe maruz kalmaktan kaçınmak, sigara içmemek, alkol tüketimi­nizi sınırlamak, dengeli ve sağlıklı beslenmek, egzersiz yapmak ve erken fark edilebilecek hastalıklar için tarama testleri yaptırmak.

Yaşlı İnsanlarda Kabızlık

kabizlik

Önemli olan normal işleyişinizde bir değişiklik olup olmamasıdır. Eğer normal düzeninizde herhangi bir değişiklik olur ve devam ederse, bu durumu doktorunuza bildirmeniz gerekir. Kabızlığın tedavisinde, daha fazla meyve ve sebze yiyerek ve pisilyum ya da metilselilöz (herhangi bir eczaneden reçetesiz olarak alınabilir) kullanarak lif miktarını artırmak yer almaktadır.

Yaşlı yetişkinlerin günde sekiz bardak sıvı tüketmesi genellikle iyi bir fikirdir. Ancak, kalp yetmez­liği ya da idrar kaçırma ya da diğer idrar yolu anormalliği olan yaşlıların, kabız-lığı gidermek için çok miktarda sıvı tüketmekten kaçınmaları gerekmek­tedir. Gençlerde bu iyi bir alışkanlık olmasına rağmen, kalp ve idrar sorunlarını komplike edebilir.
Bir öğün yedikten sonra, özellikle de kahvaltıdan yaklaşık 6 dakika sonra tuvaletinizi yapmaya çalışın. Bir öğünün hemen sonrası, , bağırsakların atıkları vücuttan atmak için en aktif olduğu zamandır. Ayrıca, kısa yürüyüşler (birkaç cadde boyu) böyle çoğun­lukla dışkılamayı tetikler.

Yaşlı İnsan Hipotermi

cpr

Yaşlanmayla birlikte, vücut soğuğa maruz kaldığında sabit vücut ısısını gittikçe daha da fazla koruyamaz hale gelir. Ayrıca, vücut ısısındaki düşüşü algılayan mekanizma yaşlanmayla birlikte daha az duyarlı hale gelir ve yaşlı bir insanın soğuğa karşı tepkisini yavaşlatır.

Yaşlı bir insanın hipotermi geçirmesi için aşırı soğuğa maruz kalması gerekmez. Yaşlı insanın hafif soğuk bir ortamda bulunması bile bunun için yeterli olabi­lecektir. Hipoterminin ilk belirtileri uyuşukluk, halsizlik ve kanın bölge­sinin üst kısmının soğuk olmasıdır. Bu belirtilerin ardından da hissizlik, koma ve nihayet ölüm gelir.

Hipotermi, öncelikle hayati önem taşıyan iç organlara kan gitmesini sağlayacak şekilde, vücudu yavaş yavaş ısıtmak suretiyle tedavi edilir. En basit teknik, hastanın sıcak hava solumasını sağlamaktır. Son derecede acil durumlarda, kan bir makine ile ısıtılarak kan dolaşımı dışarıda yaptırılır ve ardından tekrar vücuda verilir.