Petroseîinum crispum (Miller) A.W. Hül (Syn: P. saüvum Hoffm.) (Umbelliferae) türünün olgun to-lu!”>ılarıdır Bu tür 50-80 cm yükseklikte, iki yjllık, tüysüz, yeşilimtırak renkli çiçekleri olan, özel kokulu bir bitkidir. Baharat bitkisi olarak yetiştirilir.

Dış görünüş: 2.5*3 mm uzunlukta, armut biçiminde, esmer renkli ve özel kokulu tanelerden ibarettir.

Bileşim: Uçucu yağ (% 2-3), sabit yağ ve flavon glikozitleri taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: İdrar ve safra arttırıcı, adet söktürücü etkilere sahiptir. Kök (Radix Petroselini) ve yapraklar (Herba Petroselini) da aynı şekilde etkilidir.” Memleketimizde yapraklan yemeklere lezzet vermek için Kullanılmaktadır.

Kullanılış şekli: İnfusyon (% 2-5), günde 2-3 _L bardak içilir.

Taze maydanoz yaprağı tavşanlar tarafından sevilerek yenmesine karşılık tavuklar, papağan ve diğer kuşlar için tehlikeli bir bitkidir.

Commiphora opobalsamum Engl. (Syn: Baîsa-mod^odrum gileadense Kımth) (Burseraceae) türünün gövde ve dallarının yaralanması ile elde edilen bir beîsemdir. Bu tür Kızıldenizin Afrika ve Asya kıyılarında (Somali ve Yemen bölgeleri) yetişen ve kışın yapraklarını dökmeyen, küçük çiçekli bir ağaçtır.

Bu belsem taze iken şurup kıvamında olup zamanla sertleşir. Rengi beyazımsı sarıdır. Hoş kokulu ve acı lezzetlidir % 30 kadar uçucu yağ^vîaşır. Midevi, balgam söktürücü ve koku verici olarak kullanılır. Kullanılışı bilhassa islam ülkeleri arasında yaygındır.

Diğer isimler: Doğu pelesengi (Balsamum Ori-entale), Hakiki pelesenk (B. Verum), İstanbul pelesengi (B. Constantinopolitanum). Kabe pelesengi (B. Meccae), Mısır pelesengi (B. Aegyptiacum), Suriye pelesengi (B. Syriacum), Yahudi pelesengi (B. Tudaicum).

Myrtus communis L. (Myrtaceae) türünün kurutulmuş yapraklarıdır. Bu tür 1-3 m yükseklikte, kışın yapraklarını dökmeyen bir ağaççıktır. Çiçekler beyaz renkli, 5 parçalı, erkek organlar çok adette. Meyva nohut büyüklüğünde, siyahımsı mor renkli, çok tohumlu bir bitkidir (Resim: 58), Akdeniz ve Ege bölgesi dağlarında bol olarak yetişir.

Meyvaları beyaz renkli olan varyete (var. îeuco-carpa DC.) Fethiye bölgesinde “Aşılı mersin” ismiyle tanınır ve süs bitkisi olarak kullanılır.

Dış görünüşü: Yapraklar 1-3 cm uzunluk ve 0.5-1 cm genişlikte, tam kenarlı, sivri uçlu, tüysüz, de-rimsi, özel ve kuvvetli kokuludur.

Bileşim: Tanen (% 14-19) (1), uçucu yağ (%0.3-0.5) ve acı maddeler taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: Yaprak ve meyvalar kabız, mikrop öldürücü, iştah açıcı ve kan dindirici etkileri nedeniyle dahilen ve haricen kullanılmaktadırlar. Dahilen kabız, idrar yolları hastalıklarında mikrop öldürücü ve göğüs hastalıklarında antiseptik, haricen yara iyi edici olarak kullanılmaktadır.

Yapraklar baharat olarak da bir Öneme sahiptirler.

Yapraklı dallar, taşıdığı tanen nedeniyle, eskiden beri Anadoluda mazı ile birlikte derilerin tabaklanmasında kullanılmaktadır.-

Kullanılış şekli: Toz, günde 3-5 gr yemeklerden önce, infusyon (% 2-3) haricen veya dahilen kullanılır. Mersin suyu, taze yaprakların su buharı disti-lasyonu sonucu elde edilir. Bilhassa haricen antiseptik ve koku verici, dahilen ise kabız olarak kullanılır.

Diğer isimlerfBahar, Murt (Arapçadan). MERSİN ESANSI (Oleum Myrti):

M. communis L. türünün yaş yapraklarından su buharı distilasyonu ile elde edilir. Hemen hemen renksiz, akıcı, özel kokulu ve yakıcı lezzetli bir sıvıdır. Memleketimizde Güney Anadoluda elde edilmektedir. Yaklaşık olarak 100 kgr yapraktan 300 gr esans elde edilir.

Mirtenol, terpenler ve sineol taşımaktadır.

Antiseptik, kan kesici ve yatıştırıcı etkileri nedeniyle dahilen bronşit, verem ve belsoğukluğu gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır. Memleketimizde şeker hastalığına karşı da kullanılmaktadır. Alınacak miktar günde 10 damla civarındadır

Esans elde edilmesi sırasında ele geçen “Mersin suyu” meyva sularına koku, vermek i§ln kullanıt-‘ maktadır.

” Diğer isimler: Mersin yağı.

Polygonatum muitiflorum (L.) Ali. (Liliaceae) ve buna yakın diğer türlerin kurutulmuş rizomudur. Bu tür 30-80 cm yükseklikte, tüysüz, çok yıllık ve otsu bir bitkidir. Yapraklar 5-15 cm uzunlukta, tam, tüysüz, sapsız veya çok kısa saplı. Çiçekler yeşilimsi beyaz renkli, 2-6 tanesi bir arada ve kokusuz.

1  – Hisar, R.: Gıdai zehirlenmelerden lathyrisme, Memleketimizde Anamur civannda Fiğ denilen Burçak danelerinin zehirliliği

– Türk Hijien ve Tec. Biol. Derg. 9: 79 (1949).

2 – AHınkurt, O.: Vicia ervilia (L.) Willd. (Burçak)’nm kolinerjik etkileri – Ankara Üniv. Ecz. Fak. Mecm. 2: 66 (1972).

3  – Unsal, G. ve Han, A.: Bir lathyrisme vakası münasebetiyle – Ankara Univ..Tıp Fak. Mecm. 9 (1-2) : 3 (1956).

Meyva bezelye tanesi büyüklüğünde, parlak mavimsi siyah renkli ve 3-6 tohumludur. Kuzey Anadolu bölgesinde orman ve çalılıklar altında bulunmaktadır.

Dış görünüş: Üzerinde gövde ve kök izleri bulunan, boğumlu çubuklar halindedir. Eski yıllara ait dal izleri bir mühürü andırır. Bu nedenle bitkiye Sü-leymanın mühürü ismi verilmiştir.

Bileşim: Şekerler, tanen, saponin ve müsilaj taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: Hafif kabız, romatizma ve gut ağrılarını giderici etkilere sahiptir. Dahilen alındığında kandaki şeker miktarını düşürdüğü görülmüştür. Bu nedenle şeker hastalığına karşı kullanılır. Memleketimizde cinsel gücü arttırıcı olarak tanınmıştır.

Haricen, dekoksiyon (% 5) veya taze köklerin ezilmesi ile elde edilen lapa, çıbanların olgunlaştırılıp açılmasını sağlamak amacıyla pansuman halinde kullanılır.

Kullanılış şekli: Toz veya infusyon (% 1-3) halinde verilir. Tehlikesiz bir drogdur.

Türkiyede 5 kadar Polygonatum türü yetişmektedir. Bunların rizomlan bir ayırım yapılmadan tedavide kullanılmaktadır.

P, terebinthus L. (Menengiç) ağacının dallarından sızan bir sakızdır. Kendi kendine meydana geldiği gibi, dallara yapılan yaralamalar sonunda da elde edilir (5,6). 

Bal kıvamında, esmer sarı veya yeşilimsi gri renkli, özel ve hoş kokulu bir maddedir,

Halen memleketimizde elde edilmediği için bu-

nun yerine sakız kullanılmaktadır.

Dahilen idrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır. Günde 3-4 defa 0.2-0.5 gr, hap halinde verilir.

Olgun meyvalarının sıkılması ile sıvı bir yemeklik yağ elde edilir (7).

Diğer isimler: Çitlenbik ağ., Çitlangıç ağ., Terebentin sakızı ağ.

MENENGİÇ MAZISI,(Caruba di Guiden):

P. terebinthus L. (Menengiç) bitkisinin yapraklarında, bir yaprak biti (Pemphigus comiculatus Pass.)’nin meydana getirdiği bir mazıdır. Bu mazı 30-40 cm boyunda, siyahımtırak renkli ve boynuz görünümündedir.

Tanen (% 60 civarında) taşımaktadır.

Kabız, kronik bronşit ve astmada öksürük nöbetlerini kesici etkilere sahiptir.

Yaprak ve genç sürgünleri, şap ile birlikte, kumaşları sarı renge boyamak için kullanılmaktadır. .