Etiket: Şifalı Bitki A

AK GÜNLÜK

Kuzey Afrika (Arabistan, Somali) kökenli drog-lar damla veya ceviz biçiminde, Hindistan kökenli olanlar ise reçine görünüşve kokusundadır. ,

Zamk, organik asitler ve uçucu yağ taşır. Alkolde kısmen çözünür. Su ile ezildiği zaman süt renkli bir emülsiyon verir. Parlak bir alev, hoş kokulu ve beyaz renkli bir duman vererek yanar.

Hippokrates döneminden beri tanınan bir drogdur. Dahilen hap halinde (günde 1-4 gr) kuvvet verici, yatıştırıcı, kabız, idrar arttırıcı, adet söktürücü, adet getirici ve romatizma ağrılarını dindiricî olarak kullanılmaktadır. Bugün bilhassa mabetlerde tütsü olarak kullanılır. .

KARA GÜNLÜK (Cortex Styracis, C. Thymiamatis): Liquidambar orienîalis Miller (Hamamelidaceae) türünün gövde kabuklarından sığala yağı elde edildikten sonra geriye kalan kabuklardır. Şerit veya ince levhalar halinde, kızıhmsı esmer renkli, özel ve kuvvetli kokulu parçalar halindedir.

ASMA YAPRAĞI

V. vinifera L. türünün kurutulmuş veya taze yaprağıdır. Bu türün birçok kültür formları Türkiyede geniş bir şekilde yetiştirilmektedir.

Siyah üzüm yaprağı, tanen miktarının yüksek olması nedeniyle, dahilen infusyon (% 5) halinde kabız ve kan kesici olarak, taze yapraklar haricen yara iyi edici ve çıban açıcı olarak kullanılmaktadır.

ANASON MEYVASI

Pimpinella anisum L. (Umbeİliferae) türünün olgun meyvalandır. Bu tür 30-70 cm yükseklikte, tüylü, beyaz çiçekli, bir yıllık, otsu bir bitkidir. Memleketimizde bilhassa Antalya, Aydın, Balıkesir, Burdur, İzmir ve Muğla illerinde yetiştirilmektedir (2,3).

Dış görünüş: 5-6 mm uzunluk ve 1-3 mm genişlikte, armut biçiminde, yeşilimsi gri renkli ve üzeri tüylü tanelerdir. Kuvvetli ve özel bir kokusu ve baharlı bir lezzeti vardır.

Bileşim: Sabit yağ ve uçucu yağ (% 2-4) taşımaktadır (4,5). Uçucu yağ içinde bilhassa anethol bulunmaktadır.

Türkiye’de yetişen bazı Pimpinella türleri, taşıdıkları uçucu yağlar ve bu yağlarda bulunan ana bi-

ANASON ESANSI (Oleum Anisi): Anason veya yıldız anasonu meyvalanndan su buharı distil-lasyonu ile elde edilen bîr uçucu yağdır. Anason esansı renksiz veya soluk san renkli, özel ve kuvvetli kokulu bir sıvıdır.

Bilhassa anetol (% 75-90) taşımaktadır,

Anason esansı bir sinir sistemi uyarıcısıdır. Birçok ilâcın içine koku verici olarak konulur. Anason esansı günde 2-10 damla, bir şeker parçası üzerine damlatılarak, alınır. Daha yüksek miktarlarda önce hafif bir sarhoşluk ve sonra uyku meydana getirir.

Anadoluda 20’den fazla Pimpinella türü yabanı olarak yetişmektedir. Bunlar henüz, kimyasal yapıları ve farmakolojik etkileri yönünden, incelenmemiş iseler de bazıları halk arasında tedavi maksadıyla kullanılmaktadır,

P. aniseîum Boiss. et Bal. (İki yıllık anason): 50 cm kadar yükselebilen, iki yıllık, beyaz çiçekli ve

1  – Uçer, M.: Karamuk – Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı 295 (1977).

2 – Helvacıoğlu, R: Yurdumuzda anason – Fol. Farm. 5: 5 (1964).’

Ziraat Fak. Yıl. 17 (2): 251 (1968).

Enst. Rap. 7:84(1956).

5  – Tayşi, V., Vömel, A. und Ceylan, A.: Neue Anbauversuche mit Anis (Pimpinella anisum L.) im EgeGebiet der Türkei

Zeitschrift für Acker-und Pflanzenbau 145: 18 (1977).

6 – Tanker, N.: Majör components of Pimpinella volatiîe oils – K. H. C. Başer ve N. Güler (eds.): Essential oils 16, İstanbul

(1993).

7 – Deymer, S.: Rakı ve havi olduğu anason esansı miktarının tayini hakkında  Kimya Annali, No. 20/22 (1939).

otsu ir bitkidir. Meyvaları adi anason meyvasın-dan daha küçüktür. Orta Anadoluda yaygın bir türdür. Kayseri, Sivas, Tokat ve Erzincan bölgelerinde güzlük olarak ekildiği kaydedilmiştir (1).

Meyvaların yüksek oranda (%8.3-8.5) uçucu

yağ taşıdığı ve bu yağda % 30 anetol bulunduğu gösterilmiştir (2).

Meyvaları adi anason meyvası gibi kullanılır.

P. saxifraga L. (taş anasonu): 60 cm kadar yükselebiien, çok yıllık, beyaz çiçekli ve otsu bir bitkidir. Meyva 2.5 mm uzunlukta ve tüysüz Kuzey ve Doğu Anadolu bölgesinde yetişir,

. Kökleri uçucu yağ (% 0.3-0.5) taşımaktadır.

Balgam söktürücü ve hazmettirici olarak, köklerden (Radix Pimpinellae albae) hazırlanan dekok^ siyon (% 5), dahilen kullanılmaktadır.

ADASOĞANI

Urginea maritima (L.) Baker (Syn: Scilla maritima L.) (Liüaceae) türünün sonbaharda toplanıp, dilimler halinde kesildikten sonra, kurutulmuş soğan yapraklarıdır. Bu tür 50-150 cm yükseklikte, sonbaharda beyaz renkli ve altı parçalı çiçekler açan, çok yıllık ve soğanlı bir bitkidir. Güney Anadolu bölümünde (Antalya civarında yaygındır) kumluk, kayalık ve kurak yerlerde yetişir.

Dış görünüş: 1 cm kadar genişlikte, 3-5 cm uzunlukta, sarımsı veya pembemsi renkli parçalardır. Hemen hemen kokusuz, keskin ve acı lezzetlidir.

Bileşim: Şekerler, tanen, organik asitler ve glikozitler (% 0.3) taşımaktadır. Tedavide bilhassa sillaren-A kullanılmaktadır.

Etki ve kullanılış: Eski Mısırlılar döneminden beri tedavide kullanılan bir drogdur (2,3)-  Bilhassa idrar  arttırıcı ve kalp  kuvvetlendirici olmak kullanılır. Zehirli bir drog olduğundan ancak hekim tavsiyesine göre kullanılmalıdır. Taze drog tahriş edicidir ve dahilen alındığı zaman kusma ve  ishal  yapar.

Kullanılış şekli: Toz, 0.1 gr, günde 3 defa hap

veya güllaç halinde alınır.

Diğer isimler: Aksoğan, Ayısoğam, Beyazsoğan, Loteşirsoğanı, Nuteşirsoğanı, Ölüsoğanı, Şalgaba (Mersin: Silifke).

Toksikolojik etki: Glikozitler nedeniyle kuvvetli bir kalp  zehiridir. Tahriş edici etki kalsiyum oksalat kristallerinden ileri gelir. Hayvanlar yaprak ve soğanlarını yemezler, İnsanlarda zehirlenmeler genellikle Adasoğani preparatlannın tıbbi miktarın üzerinde alınması ile görülür.’

Kuzey Afrika’da yetişen ve “kırmızı varyete” denilen varyetenin soğanları (Bulbus Scillae nıbrae) taşıdığı sillirozit isimli glikozit nedeniyle çok zehirlidir. Bu nedenle bu varyetenin soğanlarından fare mücadelesinde kullanılan preparatlar yapılmaktadır,

Pancraüum maritimuçı L. (Amaryllidaceae) (Kumzambağı): Beyaz çiçekli, büyük soğanlı ve geniş yapraklı bir bitkidir. Deniz kenarındaki kumluklarda yetişir. Çiçekler ilkbaharda meydana gelir, Anadolu sahillerinde (Şile, Alanya) yaygın bir bitkidir

Soğanları bazen yanlışlıkla, Adasoğani yerine, kullanılmaktadır. Soğanların kusturucu bir etkisi bulunmaktadır.