Etiket: bitkiler

AKASMA KOKU

Bryonia alba L. (Cucurbitaceae) türünün taze veya kurutulmuş köküdür. Bu tür yeşilimsi sarı çiçekli, dioik, tırmanıcı, otsu ve çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar kalp biçiminde, uzun saplı ve 5-7 loblu. Meyva 7-8 mm çapında ve olgunlukta Siyah renkli. Trakya, Kuzey Anadolu ve İç Anadoluda, orman atlarında ve çit kenarlarında, yetişir.

Kökler nişasta, şekerler, rezin, alkaloitler ve glikozitler (bryonin ve diğerleri) taşımaktadır.

Dahilen idrar arttırıcı ve kuvvetli müshil etkilere sahiptir. Toz (günde 0.5-3 gr) alınabilir. Taze kökler haricen romatizma ağrılarına ve basur memelerine karşı kullanılmaktadır.

1  – Baytop, A. ve ark.: Yalancı iki adamotu-İstanbul Üniv. Ecz. Fak. Mecm. 1: I (1965).

2 – İmbesi, A.: La “Scille.” depuis l’epoque des pharaons â nos jours, une plante medicamenteuse de tradition bien lointaine-

Hamdard25(l-4): 180(1982).

3  – Ünver, S.: Türkiyede (Scille) Adasoğani ilâcı tarihi hakkında  Tedavi Seririyatı ve Lab. Mecm. 3: 193 (1933).

Bazan bu drog yerine Tamus communis L. türünün köklerinin satıldığına da rastlanmaktadır (1). Her iki kök de aynı etkilere sahip bulunmaktadır

Diğer isimler: Beyaz yabankabağı, Binkulaç, îtkabağı, Semizkabak, Şeytanşalgamı, Ülüngür.

Anadoluda 4 Bryonia türü bulunmaktadır. Bunlar henüz kimyasal ve farmakolojik olarak incelenmemiştir.

ARPA

Hordeum disîichon L. (İki sıralı arpa), H. vulga-re L. (Çok sıralı arpa) ve bunlara yakın diğer türlerin (Gramineae) kabuğu soyulmuş meyvasıdır.

Arpa tanesi % 55-65 arasında nişasta taşımaktadır.

Dahilen infusyon halinde (%2) yumuşatıcı ve bilhassa idrar arttırıcı olarak kullanılır.

Çimlendirilmiş tanelerinde elde edilen “Malt hulâsası” taşıdığı karbonhidratlar ve enzimler nedeniyle çok iyi bir gıda meydana getirir. Bilhassa hastalıklardan sonra kuvvet verici olarak kullanılır. Malt hulâsası bira yapımında kullanılan bir ilkel maddedir ve halen memleketimizde bol miktarda elde edilmektedir. Arpa viski eldesinde de bir ilkel maddedir.

Kavrulmuş arpa tanesi kahve yerine kullanılır.

ASILBENT

Muhtelif Styrax (Styracaceae) türlerinden {S. benzoin Dryander, S. tonkinensis Craib. ve diğerleri) elde edilen bir belsemdir. Bu drogu veren bitkiler büyük ağaçlar olup Sumatra, Siyam/Laos gibi Uzak Doğu ülkelerinde yetişmektedirier. Ticarette Siyam .asibenti (Resina Benzoe Siam) ve Sumatra asilbenti (Resina Sumatra) olmak üzere iki cins asilbent bulunmaktadır. Siyam asilbenti damla, Sumatra asilbenti ise mermere benzer parçalar halindedir. Siyam asübenti’nin fiyatı Sumatra asilben-ti’nin fiyatından iki misli daha yüksektir.

İki cinsin bileşimleri aynı olmamakla beraber,

1  – Synvet, A.: Traite de geographie generale de İ’Empire Ottoman 190, Constantinople (1872).

2 – Yazıcıoğlu, T.: Türkiyenin nebati yağ zenginliği, Türkiyenin yağ tohum ve meyveleriyle nebati yağlan üzerinde tecriibi

araştırmalar – Ankara Y. Zir. Enst. Derg. 2: 680 (1945).

3  – Emiroğlu. Ş. H: Türkiye’nin bitkisel yağ açığında tütün ve aspir’in yeri -1974 Türkiye yağ semineri 129, İstanbul (1974).

4 – İlisulu, K.: Türkiye’de aspir ziraatı hakkında incelemeler – Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıll. 19 (4): 733 (1970).


birbirine oldukça yakındır. Reçineli bileşikler, organik asitler (benzoik, sinnamik) ve uçucu yağ taşır.

Haricen merhem halinde, antiseptik ve yara iyi edici olarak, dahilen, veteriner hekimliğinde, solunum sistemi hastalıklarına karşı kullanılır. Ortodoks kiliselerinde buhur olarak yakılmaktadır.

îstanbul aktarlarında Sumatra Asilbendi “Cavi” ismi altında satılmaktadır.

FESLEĞEN

Ocimum basilicum L. (Labiatae) türünün yapraklı ve çiçekli dallarıdır. Bu tür 10-40 cm yükseklikte, beyaz veya pembe çiçekli, bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Vatanı Hindistan olmakla beraber, bugün bütün Akdeniz bölgesi ülkelerinde ve Türkiyede (Güney Anadolu) yetiştirilmektedir.

Dış görünüş: Çiçekli ve yapraklı dallardan ibarettir. Yapraklar basit, saplı, 2-6 cm uzunlukta, oval biçiminde, kenarları seyrek dişli, özel kokulu ve baharlı lezzetlidir.

Bileşim: Uçucu yağ (% 0.2-0.4) taşımaktadır. Uçucu yağ içinde estragol, ögenol, sineol vs. bulunur.

Etki ve kullanılış: Yatıştırıcı, midevi, idrar arttırıcı ve gaz söktürücü etkilere sahiptir. Bahar olarak da kullanılır. Tohumlan da aynı etkilere sahiptir.

Güney Anadolu (Antalya) pazarlarında demetler halinde satılır. Nane gibi yemeklere lezzet ve koku vermek için kullanılır.

Kullanılış şekli: İnfusyon (% 1-2), günde 2-3 bardak içilir.

Diğer isimler: Fesliyen, Peslan, Reyhanotu.

O. minimum L. (Küçük fesleğen, Saksı fesleğeni): Yapraklarının küçük (1-2 cm uzunlukta) olması İle yukarıdaki türden ayrılır. Bu tür memleketimizde bilhassa saksılarda yetiştirilir ve saksı pencere Önüne konulur. Penceresinde fesleğen saksısı bulunan evde “Gelinlik çağında bir kız” olduğu anlaşılır.

Yapraklan koku verici olarak kullanılır.