Paratiroid hormonun aşırı üretimi kemiklerden kalsiyum mobilizasyonuna neden olur ve fosfatemi gelişir. Bu kemik mineral kaybı ve osteoporozis ile kalsiyum ve fosforun kaybına neden olur. Hiperparatiroidizm vakalarında uzun dönemde Osteitis fibrosa Cystica gelişebilir. Hiperparatiroidizmin teşhisine ipucu olarak sunulan veya eşlik eden ilgili durumlar nefrolitiazis, nefrokalsinozis, kemik hastalığı, peptik ülser, pankreatit, hipertansiyon, gut veya pseudoguttur. Hiperparatiroidizm ayrıca Wermer’s sendromu ve Sipple’s sendromu olarak bilinen tip I ve tip II multiple endokrin adenomatosis (MEA) şeklinde de bulunur. Wermer’s Sendromu hiperparatiroidizm, Zollinger-EUison sendromu, hipofizer tümör, adrenokortikal tümör ve insulinoma ile karakterlidir; Sipple’s Sendromu ise hiperparatiroidizmle birlikte tiroidin meduller karsinoması ve feokromositomayı içerir.

San Francisco’da California Medical Center üniversitesinde primer hiperparatiroidli 1000 den fazla hastada morfolojik bulgular tek adenom %87, multiple paratiroid adenomları %4, primer paratiroid hiperplazisi %8 ve paratiroîd karsinoması %1 oranındaydı. Adenomlar tek veya multipledir ve daima bir veya daha fazla normal paratiroidle birliktedir. Ağırlık 65 mg.den 35 g.üzerine kadar olabilir, ve ölçü genellikle hiperkalsemi derecesine paraleldir. Mikroskopik olarak bu tümörler chief hücre, water hücre veya nadiren oxyphil hücre tipi olabilir.

Primer paratiroid hiperplazisi tüm paratiroid glandım içerir. Mikroskopik olarak 2 tipi vardır. Chief celi hiperplazi ve water-clear celi hiperplazi. Hiperplastik glandlar hemen daima normalden (65 mg) geniştir. Fakat hastaların hiçbirinde glandların boyutunda geniş değişiklikler yoktur.

Paratiroid karsinomu nadirdir ve histolojik bulgular benign paratiroid tümörlerle benzerlik göstermesine rağmen sitolojik özellikler veya yapısıyla her zaman teşhis edilmeyebilir. Kanserin komşu dokulara invazyon kanıtı varsa veya metastazlar gösterildiğinde teşhis edilebilir.