Vanilla planifoüa Andrews (Orchidaceae) türünün olgunlaşmadan evvel toplanıp, suda haşlandıktan sonra, özel olarak kurutulmuş meyvalandır. Bu drogu veren bitki birçok tropikal bölgede (Meksika, Madagaskar, Java vs.) yetiştirilmektedir (1). Drog hemen hemen yalnız kültür bitkilerinden elde edilir.

Dış görünüş: 15-25 cm uzunluk, 5-10 mm genişlikte, yassı, iki uca doğru incelmiş, parlak siyahımsı renkli ve üzerinde vaniltin kristalleri görülen meyvalardır. Kokusu özel ve kuvvetli, tadı acıdır.

Bileşim: Sabit yağ, rezin ve vanillin (% 1-4) taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: Midevi, uyarıcı ve cinsel gücü arttırıcı etkilere sahiptir. Bu etkileri, merkezi sinir sistemini uyarması sonucu meydana gelmektedir. Bugün bilhassa koku verici olarak gıda (meyva veya vanillin) endüstrisinde kullanılmaktadır.

Kullanılış şekli: 0.2-0.3 gr, günde birkaç defa, hap halinde. Yüksek miktarlarda alındığında kusma yapar.

Diğer isimler: Çubuk vanilya.

Adiantum capilîus-veneris L. (Adiantaceae) türünün sonbaharda toplanmış toprak Üstü kısımlarıdır. Avrupa ve Türkiyede yetişir. Genellikle rutubetli duvarlar, kuyu duvarları, aydınlık mağaralardaki rutubetli kayaların çatlaklarında yetişir. Çiçeksiz bir bitkidir.

Dış görünüşü: Yaprak parçalı, loplar üçgen biçiminde ve uçları dişli. Yaprak ve lopların sapı siyahımsı esmer renkli. Hafif Özel kokulu ve acımsı lezzetlidir.

Etkili bileşikler: Acı madde, müsilaj ve tanen taşır.

Tedavi Özellikleri: Balgam söktürücü ve öksürük kesici olarak solunum sistemi hastalıklarında kullanılır..^Vv -^2-

Kullanılış şekli: İnfusyon (% 2-3) bal ile tadlan-dmldıktan sonra, günde 2-3 bardak içilir.

Diğer isimler: Karabacak (Muğla). BALDIRIKARA(HerbaAdianti)

Asplenium adianîum-nigrum L. (Aspleniaceae) türünün kurutulmuş toprak üstü kısımlarıdır. Bitki Güney Avrupa ve Türkiyede eski duvarlar ve kayalar üzerinde yetişir. 10-40 cm uzunlukta parçalı bir yaprak gorünüşündedir. Yaprak ve lopların sapı parlak siyahımsı renklidir. Venüssaçı yerine kullanılmaktadır.

Diğer isimler: Bağrıkara, Karabaldır,

S. aucuparia L. (Kuş üvezi): Meyvalannın küçük (6-10 mm) ve kırmızı renkli ve yapraklarının tüysü olması ile yukarıdaki türden kolaylıkla ayrılabilir. Kuzey ve Doğu Anadolu dağlarında yabani olarak yetişmektedir.

– Bu türün yaprakları hafif müshil ve göğüs yumuşatıcı etkilere sahiptir.

Türkiyede 11 kadar Sorbus (Üvez) türü bulunmaktadır. Bunlar yaprak ve meyva biçimlerine gö re birbirlerinden kolaylıkla ayrılabilir (2).

Kaynak:

1  – Erdoğan, M.: İstanbuida enfıyecilik – Türk Folklor Araştırma]an 4 (93): 1477(1957}.

2 – Baytop, T.: Tiryaki çarşısı – Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 7: 271 (1994).

3  – Erenmemişoğlu, A. ve ark.: Yurdumuzda dumansız bir tütün kullanımı: Mara§otu-IX. Bitkisel İlaç Hammaddeleri

Toplantısı, bildiri Özetleri, Eskişehir (1991). 4- Bavtop, T.: Türkçe bitki adları sözlüğü, 2. baskı 87, Ankara (1997).