Etiket: katran

ÇAM KATRANI

Siyah veya koyu esmer renkli, özel kokulu ve acı lezzetli ve kıvamlı bir sıvıdır. Fenol türevleri ve reçine asitleri taşır.

Dahilen solunum sistemi ve idrar yolları hastalıklarında antiseptik olarak, hap halinde, günde 1-1.5 gr alınır. Aynı miktar süt içinde eriterek de kullanılabilir. Haricen birçok cilt hastalığına karşı merhem halinde kullanılmaktadır. Bugün bilhassa hayvanlarda görülen cilt hastalıklarına karşı haricen kullanılır.

Bu drog yerine bazen Andız veya Sedir katranı kullanılmaktadır.

Diğer isimler: Bitkisel katran, Kara katran, Kalın katran.

KATRAN RUHU

ÇAM REÇİNESİ (Colophonium, Resina Colophonia, Resina Solida): Çam terebantininin distilas yonu sonucu elde edilen bir rezinadır. Açık veya ko

1  – Kayacık, H.: Orman ve park ağaçlarının özel sistematiği 1: 182. İstanbul (1980).

2 – Topçuoğîu. A.: Fıstık çamı ormanlarından faydalanma  Orman Genel Müd. Tek. Haber. Bük. 5 (19): 55 (1966).

3  – Selingsberger, L.: Die Türkischen Kiefcm  Rinden und ihre Extrakte – DerGerber 57 (1937).

4 – Gerngross, O. ve Gülbaran, E.: Gerbstoffanalytische Untersuchungen an den Borken türkischen Kiefernarten Pinus nigra,

Pinus silvestris, Pinus pînea und Pinus brutıa – Das Leder 3: 169 (1952).

5  – Baytop, T. ve Öztekin, A.: Türkiye’de elde edilen bitkisel katran çeşitleri üzerine araştırmalar – V. Bitkisel İlâç

hammaddeleri toplantısı, bildiri özelleri, Ankara (1984).

yu san renkli, parlak, kolaylıkla kırılabilir bir maddedir. Suda çözünmez, organik çözücülerde kolaylıkla çözünür. Yakı hazırlanmasında kullanılır. Boya ve kağıt endüstrisinde önemli bir ilkel maddedir.

ARDIÇ KATRANI

Elde ediliş: Eskiden, Toros dağlan ve Batı Anadolu dağlarında bulunan köylerde, bitkinin gövde ve dallarının büyük küpler içinde yakılması ve elde edilen ürünün süzülmesi ile elde edilirdi (4), Halen Anadoluda Ardıç katranı eldesine rastlanmamaktadır.

Dış görünüş: Şurup kıvamında, kırmızımtırak siyah renkli, keskin ve özel kokulu, baharlı ve ya-

kıcı lezzetli bir sıvıdır.

Bileşim: Uçucu yağ, rezin, kadinen ismi verilen bir triterpen ve fenol türevleri (guaiakol ve krezol türevleri) taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: İnsan ve hayvanlarda görülen bazı deri hastalıklarının (uyuz gibi) tedavisinde haricen kullanılır.

Halen memleketimizde, bu katran yerine, Andız katranı, Çam katranı veya Sedir katranı kullanılmaktadır.

Kullanılış şekli: Katran doğrudan deriye sürülür veya merhem halinde (1 K. katran ve 9 K. vazelin karışımı) kullanılır

ANDIZ KATRANI

/. drupacea Lab. türünün dal ve gövde parçalarının yakılması ile elde edilen katrandır. Toros dağlarının dağ köylerinde (Akseki köyleri) elde edilmektedir.

Siyah renkli, şurup kıvammda, özel ve keskin kokulu bir sıvıdır.

Dahilen solunum ve idrar yollan hastalıklarına karşı tek basma veya çörekotu yağı ile karıştırılarak, hap halinde, alınır. Haricen hayvanlardaki deri hastalıklarına karşı kullanılır. Arı kovanlarında meydana gelen bazı mantar hastalıklarına karşı, yanmış bir tezek parçasına damlatılması, ile elde edilen duman, tütsü olarak kullanılır.

Kimyasal yapı bakımından Ardıç katranı (Pix Juniperi oxycedri)’na en yakın olan bir katrandır (4). Bu nedenle bu katran Ardıç katranı yerine kullanılabilir.

Türkiye’de elde edilen katranların en kıymetlisi-dir. 1983 yazında kilosunun fiyatı 8.000 lira civarında idi. Bkz. Katran.

1  – Zhukovsky. P.: Türkiyenitı ziraî bünyesi 537, İstanbul (1951).

2 – Luzina, B. L.: Türkıyenin yeni anason cinsi, Anizet-Zhukovsky, R: aynı yayın 538.

3  – Selik, M. ve Ziegler, H.: Der Zucker-, Eiweiss- und Vitamİngehait des Beerenzapfensaftes von Juniperus drupacea Labill.

(Andız pekmezi) -Qual. Plant. Mater. Veg. 17: 265 (1969).

4 – Baytop. T. ve Öztekin, A.: Türkiyede elde edilen bitkisel katran çeşitleri üzerinde araştımıalar-V. Bitkisel İlâç

Hammaddeleri Toplantısı tebliğleri, Ankara (1984).Andız ağacının kokusu hoş olduğundan, odunundan Güney Anadolu bölgesinde ağızlık ve sandık yapılmaktadır.