T hücreleri: Ufak lenfosit popülasyonunda hem T, hem B lenfositler bulunur. T ve B hücre­leri biribirinden farklı yüzey proteinleri içerir ve bu şekilde ayırt edilirler. T hücrelerinde ko­yun eritrositlerini bağlayan ve rozet formasyo­nunu yapan işaretleyici bölgeler vardır. İnsan T hücrelerinde spesifik antikorlar aracılığıyla fluoresan yöntemlerle gösterilebilen bu işaretle­yiciler (marker’lar) tablo 9.1.1. de gösterildiği şekilde bulunmuştur.

Bu işaretleyicilerden başka, yüzey antijen­leri olarak hem B, hem de T lenfositlerde bulu­nan ve lenfosit yanıtlarının regülasyonunda rol alan antikorun Fc bölgesi reseptörleri vardır.

B hücreleri : Dolaşımdaki lenfositlerin % 5-15 i B lenfositlerden oluşur. Bu hücrelerde endojen immunoglobülinler olan antikorlar ya­pılır. Antikor molekülleri yüzey zarına yapışmış­tır ve özgül antijen reseptörü görevini yaparlar. Bu moleküller, B hücrelerinin yüzeyinde fluore-sinle işaretlenerek gösterilebilirler. İnsan peri-ferik kanında bulunan B lenfositlerinde yüzey IgM ve IgD antikorları bulunur. Çok az sayıda hücre de yüzey IgG, IgA veya IgE gösterirler. Buna karşın, bu antikorlar vücudun diğer böl­gelerindeki B hücrelerinde bol miktarda bulu­nurlar. İnsan B hücrelerinde HLA-DR, komple-man reseptörü C₈b (CR 1) ve C₃de (CR 2); T hücreleri işaretleyicisi Ti,  EBVR   (Epstein-Barrvirusu için) gibi başka işaretleyiciler de Yardır. Az sayıda B hücreleri de fare eritrositleri için reseptör (ME-R) içerirler.

Lenfositlerin çoğalması ve olgunlaşması

Gelişimleri sürecinde hem T, hem de B len­fositlerinde antijen için spesifik reseptörler olu­şur ve bu reseptörler ömür boyu tek bir antijen için spesifik kalırlar. Bu hücreler yardımcı [ak­sesuar) hücrelerin varlığında spesifik antijenle bağlanırken aktive olurlar; geri kalan aktive ol­mamış hücreler ise prolif ere olur’ve olgunlaşarak «efektör» hücreler şekline dönüşürler. Bu klo-nal seleksiyon sonucu dokularda 1) efektör hüc­reler, 2) bellek hücreleri oluşur. Bellek hücreleri de antijenle uyarıldığında sekonder immun yanı­tı verecek hücrelere, bir bölümü ise olgun efek­tör hücrelere dönüşürler. Bir diğer bölüm hüc­re de bellek hücresi olarak kalır.

B hücrelerinin büyük bir bölümü, plazma hücreleri olarak farklılâşır ve lenf düğümlerin­de ve dokularda bulunurlar. Bazı B blast hücre­ler zara bağlı ribozomları geliştirmezler, bu hücreler germinal merkezlerde bulunur ve folli-kül merkez hücrelerini oluştururlar. Ender ola­rak plazma hücreleri dolaşımda da görülebilir. Dolaşımda plazma hücreleri lenfositlerin % 0,1 inden az orandadır. Tek bir plazma hücresi ta­rafından yapılan antikorlar özgül olup tek bir immunoglobülin smıfmdadır.

«NulU veya üçüncü popülasyon hücreleri

Lenfosit ve monositlere benzeyen ve kemik iliğinden köken.alan bu hücrelerde T veya B hüc­resi işaretleyicileri bulunmaz, buna karşın IgG için Fc reseptörü taşırlar. Bu hücre popülasyo­nunda doğal öldürücü hücreler ve antikora ba-£rmh hücresel sitotoksik etkili hücreler bulunur. Doğal öldürücü (NK) hücreler özgül olmayan tümör öldürücü hücrelerdir, viruslara karşı im­mun yanıtı da bu hücreler düzenler.

Dolaşımdaki «null» hücrelerinin ufak bir bö­lümü de miyeloid kök hücreler ve olgunlaşmamış T vçya B hücrelerinden oluşur.