ÇİVİTOTU

Isatis tinctoria L. (Cruciferae) türünün yapraklı dallarıdır. Bu tür 50-100 cm yükseklikte, tüylü veya tüysüz, parlak san çiçekli, 2 veya çok yıllık, otsu bir bitkidir. Birçok alttürü bulunmaktadır. Eskiden boyar madde elde etmek için Anadoluda yetiştirilir ve ihraç edilirdi (3). Halen bu bitkinin kültürü tamamen terkedilmiştir. Yabani olarak rastlanmaktadır. Türkiyede 25 kadar İsatis türü yetişmektedir.

Yapraklar, san renkli bir glikozit olan, indikan

taşımaktadır. Bu glikozitin hidrolizi ve hidroliz ürünün oksidasyonu sonucu, mavi renkli bir boyar madde olan indigo meydana gelir.

Bu bitkiden elde edilen usare uzun zaman yün ipliğini mavi renge boyamak için kullanılmıştır (4). Eski yayınlarda bitkinin yaş yapraklarının ezilmesi ile elde edilen usare ile yün ipliklerin parlak mavi bir renge boyandığı kayıtlıdır. 1880 yılında indigo boyar maddesinin sentez yolu ile elde etme yolunun bulunmasısonucu bitki boyar madde olarak önemini kaybetmiştir.

Son yıllarda bitkisel boyar maddelerin önem kazanması üzerine bu bitkiden elde edilen usareler ile yapılan boyama denemeleri, eskiden kullanılan usare hazırlama yönteminin ve fermentasyon koşullarının bilinmemesi nedeniyle, başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu yüzden bugün de, halı ipliğini mavi renge boyamak için memleketimizde sentetik indigo kullanılmaktadır (5). 

Bitki yara iyi edici ve kabız etkilere sahiptir.