Aktinomiçesler (Actinomycetes) aside dayanıklı olmayan, gram pozitif, filamentöz bakterilerdir. Bunlar mecburi anaerobtur ve insan orofarinks ve tonsillerinde normal floranın bir parçasıdır. Penisiline hassastırlar. Kendilerini, en sıklıkla, baş ve boyunda iltihabi nodüller kitleler, abseler ve drene olan sinüsler şeklinde gösterirler. Vakaların 1/5 inde primer lezyon göğüste, 1/5 ‘inde ise karında ve bilhassa apandiks ve çekumdadır. Sıklıkla multipl sinüsler oluşur ve sulfur granüllerm: içeren pü drenajı gözlenir. İnflamatuvar lezyonlar ekseriya sert ve ağrısızdır. Ayrıca hassasiyet yoktur. Yüksek ateş olabilir. Sinüs yolları ve fistüller sıklıkla diğer bakterilerle infekte olurlar.

Abdominal aktinomikoz apandisiti taklid edebilir ve erkenden yapılan apandektomi ile tam bir iyileşme sağlanabilir. Apandiks perfore olunca, karın duvarında mültipl lezyon ve sinüsler oluşur. Torasik aktinomikozis, tüberküloz ve mantar infeksiyonlarını taklid ederek öksürük, plevral ağrı, ateş ve kilo kaybına yol açar. Hastalığın daha sonraki seyrinde sinüsler plöral kavite ve göğüs duvarını perfore ederler ve kaburga, omurgaları tutarlar.

Aktinomikozis’in bütün şekilleri günde 5-20 milyon ünite penisilin ile tedavi edilir. Tedaviye birkaç hafta devam edilir. Ek olarak, tam bir iyileşme için, lezyonların drenajı ve çıkarılması veyahut ortaya çıkan defektlerin tamiri gerekebilir.

Nokardiyalar (Nocardiae) gram pozitif, dallanmalar gösteren, filamentöz organizmalardır. Bunlar asiderezistan olabilirler. Bu filamentler çok defa basiller halinde parçalanma gösterirler. Nokardiyalar aerob olup nadiren solunum yolları florası içinde bulunurlar. Nokardiyalar penisiline hassasiyet göstermezler fakat çok defa sulfonamidler ile inhibe edilirler.

Nokardiyazis 2 şekilde kendini gösterir. Bunlardan biri lokalize form olup aktinomikozise benzer. Bu şekilde kronik, süpüre granulomalar, abseler ve sinüs yolları gözlenir. Ekstremitelerde görülen özel bir şekli Madura ayak (Madura foot, Mycetoma) adını alır. Bu hastalıkta sistemik bulgular az olduğu halde aşırı kemik harabiyeti vardır.

İkinci şekil kendini bir sistemik infeksiyon şeklinde gösterir. Süpürasyon gösteren bir pnönomi olarak başlar ve kan yolu ile beyin, meninks gibi diğer organlara yayılarak ilerler. Sistemik nokardiyasis ateş, öksürük ve kilo kaybı gibi semptomlarla tüberküloz ve mantar infeksiyonlarına benzer tablo gösterir. Lenfoma veya ilaçlara bağlı immünosupresyonun bir komplikasyonu olarak ortaya çıkmaya meyli fazladır.

Nokardiyazis en iyi olarak, birkaç hafta süreli, sulfonamidler ile tedavi edilir. Örneğin, günde 6-8 gr oral sulfamethoxazole verilmesi etkin tedavi yoludur. Aynı zamanda minocyeline, günde 200-400 mg oral olarak, kullanılması ek etkinlik sağlıyabilir. Tedavinin bir parçası olarak abselerin cerrahi drenajı, fistüllerin eksizyonu ve defektlerin tamiri uygulanabilir.