Türkiye’de 2 türün yetiştiği bilinmektedir (1).

Korolla 2-5 cm’den daha uzun değil, yeşilimsi beyaz renkli, meyva küremsi şekilli ve hoş kokulu

M. officinarum L.

– Koroila 3-4 cm uzunlukta, menekşe renkli, meyva elipsoit şekilli ve hafif kokulu M. autumna-

Köklerini topraktan çıkaranın sağır olduğu ve

cin çarpması ile kısa zamanda öldüğü inancı yaygın olduğundan bu bitkinin kökleri bir köpeğe çıkartılır. Önce kökün kenarı iyice açılır. Sonra bir ip köke bağlanır ve ipin ucu da köpeğin tasmasına takılır. Bundan sonra aç köpeğe bir yiyecek gösterilir. Köpek yiyeceğe doğru hamle edince, kökü de topraktan çıkarır (2). Bu esnada kökün bağırdığı ve bu sesi işitenin kulaklarının sağır olduğu İnancında olanlar, davul veya teneke çalarak, sesin duyulmasını önlerler. Bütün bunlar kök çıkartıcıların, başkalarının da kök çıkarmasını önlemek için yaydıkları

rivayetlerden ibarettir.

Dış görünüş: Açık esmer renkli ve dallı bir köktür. Dallanma şekli bir insana benzetildiği için bu bitkiye eski devirlerden beri “Adamotu” ismi verilmistir.

Bileşim: % 0.3 civarında alkaloit taşır. Alkaloitlerin başlıcalan hiyosiyamin ve skopolamindir.

Etki ve kullanılış; Ağrı kesici, uyutucu, yatıştırıcı ve cinsel kudreti arttırıcı etkilerinden dolayı pek eski devirlerden beri haricen ve dahilen kullanılmaktadır.

Batı Anadolu bölgesinde (Aydın: Efes), olgun meyvalarından hazırlanan hoşafın, cinsel gücü arttırıcı bir etkiye sahip olduğu iddia edilmektedir.

Kullanılış şekli: İnfusyon (% 1) günde 1-2 bardak, toz bir defada 0.20 gr hap halinde, günde üç defa alınır. Zehirli alkaloitler taşıdığından dikkatle kullanılmalıdır.

Diğer isimler: Abdüsselamotaı, Ademotu, Atelması (Silifke), Hacılarotu, îttaşağı (Silifke), İnsanotu, Kankurutan, Toskafakavunu (Silifke), Yerelması (Side).

Toksikolojik etki: Taşıdığı alkaloitler nedeniyle bütün bitki ve bilhassa kökler zehirlidir. Meyvalan, hoş kokulu olması nedeniyle, bazen çocuklar tarafından yenilmektedir. Meyvalan yiyenlerde baş dönmesi ve sarhoşluk ile belirlenen zehirlenmeler görülür. Bu nedenle Batı Anadolunun bazı bölgelerinde (Silifke) bu bitkiye “Toskafakavunu” ismi verilmektedir.

İstanbulun semt pazarlarında bazen Adamotu kökü yerine Tatnus communis L. (Dioscoreaceae)

veya Ecbailiıım elaterium L. (Cucurbitaceae) tü-

1  – Boissier. E. Flora Orientalis 4:291, Genevae (1879).

2  – Parlak, T.: Adam otu-Türk Folklor Araştırmaları 18 (346): 8329 (1978). ‘

XV – TÜRKİYE’DE KULLANILAN TIBBİ BİTKİLER ■ 145

rünün köklerinin satıldığına rastlanmaktadır. Bu kökler, birincisinde iğne biçiminde kristaller bulunması, ikincisinin ise alkaloit taşımaması ile hakiki Adamotu kökünden kolaylıkla ayrılabilir