Viruslar yapısal ve biyokimyasal özellikleri ile birbirlerinden çok farklı olabilen bir infeksi-yon etkeni grubudur. Viral infeksiyonlara karşı savunmada , antikorlar ve hücresel bağışıklık önemli rol çvjıar.
Antikorlar
Antikorlar adsorpsiyon ve viruslarm konak hücresinden koparılması yoluyla etkin olurlar. Yüzeylerinde virusa özgü antijenleri bulunduran infekte hücreler, antikor ve kompleman etkisiyle sitolize uğrarlar. Bazı virusları alterne kompleman yolu direkt olarak aktive edebilir. Sitolizde klasik kompleman yolunun rolü çok kısıtlıdır.
Ekstrasellüler viruslarm IgG antikoru ve/veya kompleman ile kaplanması, makrofajlar ve polimorf nüveli lökositler tarafından fagositozlarını kolaylaştırır. Buna karşın IgG varlığında bazı viruslarm (örneğin arbovirus) çoğalmaları hızlanır. Genelde viruslara karşı savunmada antikorların opsonik aktivitelerinin etkinliği bakterilere karşı savunmadaki etkinliğe kıyasla daha azdır.
Hücresel bağışıklık
Çeşitli viruslara karşı gecikmiş aşırı duyarlılık reaksiyonları, deri testleri veya lenfositlerin viral antijenlere karşı oluşturdukları blastojenik yanıt ile gösterilebilir. Viruslara karşı savunmada aşağıda belirtilmiş hücresel immunite reaksiyonları önemlidir.
Hücresel toksisite
Virüsün infekte ettiği hücreler duyarlı lenfositler ve bazen de aktif makrofajlar ve nötro-filler tarafından öldürülebilir. Virusla infekte olan hücreler yüzeylerinde yeni antijenler oluştururlar. Bu antijenler lökositler tarafından yabancı olarak tanınır. Bu şekilde lökositlerin hücreyi tanımaları ve öldürmeleri sağlanmış olur. Bu süreç gerek kılıflı (herpes virüs), gerekse kılıfsız (reovirus) viruslar için geçerlidir.
Virusla infekte olmuş hücrelerde sitoliz a) sitotoksik T hücresi, b) doğal sitotoksisite, c) antikora bağlı hücresel sitotoksisite olmak üzere üç şekilde gerçekleştirilir.
Sitotoksik T lenfositleri viral infeksiyonutı erken döneminde ortaya çıkar. Bunların sitolize yol açabilmeleri için hedef hücreleri ile uygun HLA grubundan olmaları gerekmektedir.
Doğal sitotoksisite Fc reseptör taşıyan NK hücreleri ile bazı T hücreleri ve makrofajlar tarafından sağlanır. Bu tür sitotoksisite kişinin ilk kez karşılaştığı antijenlere karşı geliştiği için doğal sitotoksisite olarak adlandırılır. Doğal sitotoksisite gelişmesi HLA uygunluğu gibi kısıtlayıcı faktörlere bağlı değildir.
Lenfokin yapımı
Interferon
İnterferon çeşitli uyarılarla oluşan bir lenfokindir. Üç tipi tanımlanmıştır. Alfa ve beta interferonlarm antiviral, gamma interferonun ise immun sistemi düzenleyici işlevleri vardır. Interferon infeksiyönun erken döneminde salgılanır. İnterferonun antiviral etkisi virüs üzerine olmayıp konağın hücresi üzerinedir. Bu hücrelerin interferon ile karşılaşması ile viral proteinlerin sentezini engelleyen antiviral proteinlerin hücre içi yapımı artar. İnterferon etkisi patojen mikroorganizmaya özgü olmayıp konağa özgüdür.