Bazı Cinnamomum (Lauraceae) türlerinin kuru-
1 -Turgay, A.Ü.: Ottoman-American trade during the nineteenth century-Osmanlı Araştırmaları 3: 189 (1982).
2-Collas, B.C.: La Turquie en 1864, 225 Paris (1864).
3 -Reutter. L-: Traitc de matiere snedicale 657, Paris (1923)
4 -Özbek, S.: Karayemiş (Prunus laurocerasus L.) – Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıll. 2: 309 (1952).
Bileşim: Alkaloitler (% 0.1-0.6) taşımaktadır. Başlıca alkaloit hiyosiyamin olup az miktarda atropin ve skopolamin taşımaktadır (1, 2, 3). -: ,
Tablo 5. Anadoluda Yetişen Datura Türlerinin
Etki ve kullanılış : Spazmları çözücü etkisinden dolayı astma, Öksürük ve kramplara karşı kullanılan bir drogdur. Bütün bitki zehirli alkaloitler taşıdığından ancak hekim tavsiyesine göre kullanılır. Bazan sigara halinde astmaya karşı kullanılmaktadır.
Bu drogun sersemletici ve uyuşturucu etkilerinden de istifade edilmektedir. H. Leclerc Osmanlı İmparatorluğu döneminde kocalarına sadık olmayan ve haremin kapalılığından sıkılan bazı hanımların, kocalarını uyutarak ve dikkatlerini azaltarak haremden çıkabilmek için, bu bitkiden hazırlanan bir iksiri kocalarına içirdiklerini kaydetmektedir (4).
Bazı Avrupalı yazarlar ise, Osmanlı ordulannda-ki askerlerin harplerdeki korkusuzluğu, muharebelerden önce, bu bitkinin tohumlarının bal ile karıştırılması ile elde edilen bir macunu yemeleri sonucu meydana gelen sarhoşluğa bağlamaktadırlar.
Fransadabazı hırsızların, soymak istedikleri şahıslara Tatula yaprağı karıştırılmış tütün içirdikleri veya şaraplarına Tatula tohumlarından hazırladıkları de-koksiyonu koyarak uyuttukları kaydedilmiştir (4,5).
koyarak uyuttukları ve bu şekilde serbest kaldıkları rivayet edilir (6).
Anadolu’nun bazı bölgelerinde (Aydın, Bigadiç, Çanakkale) Tatula tohumu uyuşturucu madde olarak kullanılmaktadır. Bu etkiyi elde etmek için Tatula tohumu, tütün ile karıştırılarak, sigara halinde içilir. Bu işi adet edinenlere halk “Tatalacı” admı vermektecîir(6)..^ .
Diğer isimler: Abızambak, Abuzambak (Gaziantep), Boruçiçeği, Büyüotu, Cevzi masil, Sehharo-tu, Sihirbazotu, Şeytanelması, Tatala.
Toksikolojik etki: Güzelavratotu gibidir. Tohumları da zehirlidir (7).
Türkiye’de, yukarıdaki türden ayrı olarak, 3 tür daha bulunmaktadır (8, 9). Bunlar da yukarıdaki tür gibi zehirlidir.
D. arborea L. (Syn: Brugmansia candida Pers.) (Ağaç tatulasi): 150-200 cm yükseklikte, büyük (30-40 cm uzunlukta) ve beyaz çiçekli bir türdür. Güney ve Batı Anadoluda, bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir.
D, innoxia Miller (Tüylü tatula): 30-200 cm yükseklikte, çok tüylü bir türdür (Resim: 24). Çiçekler beyaz renkli. Meyva küremsi, üzeri dikenli, sarkık. Tohumlar böbrek biçiminde ve esmer renkli, 4.5-5 mm çapında. Vatanı Orta Amerika olup Akdeniz bölgesine yayılmıştır. Türkiyede Batı (İzmir) ve Güney Anadoluda (Dörtyol, İskenderun, Karataş) bulunur.
D. metel L. (Boruçiçeği): 50-200 cm yükseklikte, hemen hemen tüysüz bir türdür (Resim: 25). Meyvalanmn üzerinde diken bulunmaz. Çiçek elde etmek için Gönen (Balıkesir) de yetiştirilmektedir. Çiçekleri (Floş Daturae metel) demetler halinde kurutulur. Bu çiçekler “Boruçiçeği” ismi altında, nefes darlığına karşı, sigara halinde kullanılır.
1 – Gürgen, AR.: Türkiye zehirli nebatİannın en ehemmiyetlileri üzerinde kimyevi araştırmalar – Ankara Y. Zir. Enst.
Çalışmalar, sayı 138, Ankara (1943). 1 – BayEop. T. et Güner, N.: Une etüde sur la teneur en atropine et scopolamine des Solanacees de Turquie – İstanbul Ecz. Fak.
Mecm. 19:47(1983).
3- Baytop, T. ve Saviç. Y: Türkiyede yetişen Datura türlerinin alkaloitleri üzerinde araştırmalar – Baytop, T.: Farmakognozi
ders kitabı 2: 264, İstanbul (1974).
4- Leclerc, H.: PrĞcis de phytoıherapie 306. Paris (1976).
5- Fcc, A.L.A.: Cours d’histoire naturelle phanrtaceutique 2: 434, Paris (1828).
6– Baytop, T. ve ark.: Türkiye’de zehirli bitkiler, bitki zehirlenmeleri ve tedavi yöntemleri 50, İstanbul (1989).
7- Pulewlta, P: Tatula (Datura stramomum) ile vukua gelmiş nadir bir halk zehirlenmesi – Türk Hij. Den. Bıyol. Derg. 8:123(1948).
8- Baytop, A.: Anadolunun yabani solanaseleri – Ecz. Bült. 3: 136 (1961).
9- Baytop, A.: Datura L. – Davis, P.H.: Flora of Turkey and the East Aegean İSlands 6: 451, Edinburgh (1978).