Citrullus colocynîhis (L). Schrader (Cucurbitaceae) türünün kurutulmuş mey yalarıdır. Bu tür, karpuz görünüşünde, çok yıllık, sürünücü bir bitkidir. Çiçekler yeşilimsi san renkli, yapraklar derin parçalıdır. Meyva küçük bir portakal biçimde, sarı veya yeşil renkli olup genellikle üzeri lekeli veya çizgilidir (Resim: 14). Lezzeti acı olup çok adette tohum taşır. Kuzey Afrika ülkelerinde yaygındır. Memleketimizde Mersin bölgesinde denize yakın kumluklarda yabani olarak yetişir.
Dış görünüşü: Ticarette kabuğu soyulmuş veya soyulmamış halde bulunur. Açık sarı renkli, çok tohumlu (200’den fazla), kokusuz ve acı lezzetli bir meyvadır.
Kıbrıs kökenli droglar ticarette “Türk acıkarpuzu” ismiyle tanınmaktadır.
Bileşim: Müsilaj, rezin, acı maddeler ve glikozitler (kolosintin ve diğerleri) taşımaktadır.
Etki ve kullanılış: Eskiden beri tedavide kullanılan bir drogdur. Dioscorides ve İbn Baytar’da etraflı bilgi bulunmaktadır. Tıbbi miktarlarda müshil ve İdrar arttırıcı etkilere sahiptir. Afyonkeşlerde görülen kabızlığa karşı başarı ile kullanılır. Arap hekimleri yılan sokmasına ve tümörlere karşı da kullanmışlardır.
Yüksek miktarlarda alındığı zaman kanlı ve ağnlı ishal, kusma ve idrar tutulması ile kendini gösteren ve genellikle ölümle sonuçlanan zehirlenmeler yapar.
Son yıllarda, kısırlığa karşı kullanılışı, Güney Anadolu bölgesinde, yaygınlaşmışsa da bu yönde herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.
Bugün müshil olarak bilhassa veteriner hekimliğinde kullanılmaktadır.
Kullanılış şekli: 0.05-0.10 gr drog taşıyan haplardan günde birkaç tane, 3-5 gr drogun 200 gr su ile yapılan de^pksiyonundan günde 1-2 bardak, alınır. Bu miktarların üzerinde çok tahriş edici olduğundan dikkatle kullanılmalıdır.
Diğer isimler: Acıelma, EbucehÜ karpuzu, Han-zal, Şenhıyar, Şingiyar.
C. melo L. (Kavun): San çiçekli, bir yıllık, sürünücü ve otsu bir bitkidir. Birçok kültür formu, yenilen meyvası için, Anadoluda yetiştirilmektedir (3). Güney Anadoluda yabani bir tür (C.trigonus Roxb.) yetişmektedir. Bu türde meyvalar 2-4 cm uzunlukta, yumurta biçiminde ve acı lezzetlidir.
C.melo L. var. dudaim Naudın (Misk kavunu, Şamama): Bkz. Hıyar tohumu.
Meyvalar müshil etkiye sahiptirC. lanaîus (Thunb.) Matsum et Nakai (Syn: C. vulgaris Schrader) (Karpuz): Bir yıllık, sürünücü, otsu, yumuşak tüylü ve san çiçekli bir kültür bitkisidir. Yenilen meyvası için, birçok kültür formu,
1 – Siitlüpınar, N.: aynı yayın.
2 – Lemery, N.: Dictionnaire ou traite üniversel des drogues simples 257, Rotterdam
3 – Zhukovsky, R: Türkiyenin ziraî bünyesi 603, İstanbul (1951).
Anadoluda yetiştirilmektedir. Meyvasının idrar arttırıcı, tohumların ise yumuşatıcı bir etkisi bulunmaktadır.
