Yıldırım çarpmaları veya ark yanıkları iletkenden deriye ulaşan yüksek gerilimli elektrik akımının deride sebep olduğu termal yaralanmalardır. Derideki termal yaralanma çok yoğun ve derindir. Çünkü elektrik arkı yaklaşık 2500°C lik sıcaklığa sahiptir (kemiği harap edecek kadar yüksek). Tutuşan kumaştan olan alev yanıkları sıklıkla yaralanmanın en ciddi şeklidir. Tedavi bütün termal yaralanmalarda aynıdır.

Elektrik akımından olan hasar akım şiddeti ile doğru orantılıdır, bu durum Ohm kanunu ile ifade edilir.Akım vücuda bir defa girdimi, izleyeceği yol değişik organlarda karşılaşacağı rezistana göre değişir. Aşağıdakiler direnç bakımından çoktan aza doğru sıralanmaktadır: kemik, yağ dokusu, tendon, deri, adale, kan ve sinir. Akımın yolu anlık yaşam süresini belirler: örneğin kalp veya beyin dokusundan geçerse ventriküler fibrilasyon yada apneden dolayı derhal ölüm olabilir. Kaslardan geçen akım uzun kemik kırıkları veya dislokasyonları oluşturulacak şiddetle spazmlara sebep olabilir.

Akımın şekil de yaralanmanın ciddiyeti ile ilişkilidir. Evlerde pek çok yaralanmaya sebep olan 60 devirli (cycle) olağan alternatif akım özellikle ciddidir. Alternatif akım tetanik kasılmalara sebep olur ve hasta temas halinde kilitlenir kalır. Ev akımları ile temasta kardiak arrest olağandır.

Elektrik akımı yaralanmaları yanıklardan daha çoktur. Fokal yanıklar giriş noktasında olur ve deri yoluyla çıkar. Vücuda bir kez girince termal yanıktan ziyade çarpmaya benzer yaralanma oluşturararak adele boyunca ilerler. Sıklıkla ekstremitelerdeki derin damarlarda, başlangıçtaki muayene bulgulanndakinden daha derin doku nekrozu oluşturan trombozis meydana gelir. Elektrik yaralanmalarının tedavisi diğer herhangi faktörden ziyade derin adale ve sinir harabiyetinin yaygınlığına bağlıdır.

Akut tubuler nekroz riski taşıyan myoglobinüri meydana gelebilir. întravenöz sıvı ile idrar miktarı normalin 2-3 misli seviyede tutulmalıdır. Miyoglobinüri sözkonusu ise idrarın alkalileştirilmesi ve ozmotik diüretiklerin verilmesi gerekebilir.

Bazan elektrik enerjisi ile kırmızı kan hücrelerinin ani olarak harabiyetini takiben hemotokritte hızlı bir düşüş olur. Kan damarlarının yırtılması sonucu derin dokulara kanama olabilir. Bazı vakalarda, tromboze damarlar bütünlüğünü geç olarak kaybeder ve masif interstisiyel kanamaya sebep olurlar.

Giriş ve çıkış yerindeki deri yanıkları genellikle keskin sınırlı hiperemi bölgesiyle çevrili, basık, gri veya sarı renkli tüm tabakaları tutan harabiyet alanı şeklindedir. Ark yanıkları ile beraberse kömürleşme olabilir. Lezyonun alttaki sağlıklı dokuya kadar debridmanı yapılmalıdır. Sıklıkla başlangıçta bulunmayan derin doku harabiyeti vardır. Bu ölü, canlılığını yitirmiş doku da çıkarılmalıdır. Genellikle yaralanmadan 24-48 saat sonra ikinci bir debridman gerekir, çünkü ilk seferkinden daha yaygın bir nekroz bulunur. Yaranın yaygınlığı ve derinliği sebebiyle yanığı kaplayan derinin çıkarılma yöntemi kişinin ustalığına kalmıştır.

Sıcak krampları genellikle tuz eksikliği ile ilgili olarak sıcak bir ortamda yapılan eksersiz sonrası ortaya çıkan ağrılı adele kasılmalarıdır. Bununla beraber pek çok vakanın eksersiz rabdomyolizize gerçek örnek oluşturmaları muhtemeldir. Sıcak çarpmasında komplikasyon olarak çıkabilen son durum, kişinin kapasitesinin üstünde ağır eksersizle ilgili akut adale hasarını ifade eder. Çoğunlukla sıcak çarpmasından şikayet eden bir kişide ortaya çıkışı dışında nadiren böbrek fonksiyonlarını etkileyen myoglobinüri yapan komplikasyon yapmamış sıcak kramplarından sonra tam bir iyileşme esastır.

Sıcak bitkinliği yorgunluk, adale zayıflığı, taşikardi, postural senkop, bulantı, kusma ve sıcaklığın yarattığı gerginlik sonucu olan dehidrasyon ve hipovolemiye bağlı defekasyon dürtüsünden oluşur. Sıcak bitkinliğinde vücut ısısı normal olmasına rağmen, bu sendromla sıcak çarpması arasında bir devamlılık vardır.

ABD’nde sıcak çarpmasından yılda 4000 insan ölür. Isı yapımı ve dağıtımı arasındaki dengesizlik sonucudur. Eksersizin sebep olduğu sıcak çarpması genellikle yeterli eğitimi olmaksızın sıcak bir ortamda ağır bir eksersiz yapan genç insanları (atletler, acemi askerler, işçiler gibi) daha sık olarak etkiler. Sükunet halinde iken olan sıcak çarpması yaşlıların veya kardiyovasküler sistemleri sıcak ortamın stresine adaptasyon sağlayamayan hastaların rahatsızlığıdır. Hava sıcaklığı 32.2°C (90°F) yi aştığı ve rölatif nemliliğin %50-76’ya ulaştığı zaman yaşlı insanlarda sıcak çarpması epidemileri beklenebilir.

İnsanlarda ısı deriden radyasyon, iletim, konveksiyon ve buharlaşma yolu ile dağıtılır. Ortam sıcaklığı yükseldiği zaman ilk 3 yolla ısı kaybı bozulur; buharlaşma yolu ile kayıp rölatif yüksek nem sebebiyle engellenir. Isı birikimine predispozan faktörler dermatitler, diüretik veya antikolenirjik ilaçların kullanımı, araya giren diğer ateşli hastalıklar, sıcaklık ve alkolizmdir.

Yaralanmanın mekanizması, sıcaklık ile doğrudan organ parankimi veya damar yapısının hasar görmesidir. Özellikle santral sinir sistemi savunmasızdır ve sıcak çarpmasından ölenlerin beyinlerinde hücre nekrozu bulunur. Ağır vakalarda hepatosellüler ve renal tübüler hasar görülür. Fatal vakalarda önceleri kalp hastalığı olmayan genç şahıslarda bile subendokar- diyal hasar ve nadiren transmural infarktlar saptandı. Tüm organ sistemlerindeki yaralanmaları daha da kötüleştiren ve kanama komplikasyonuna predispozisyon yaratan yaygın damar içi pıhtılaşması gelişebilir.

Sıcak bir ortamda ağır bir fizik aktivite sırasında su içme kısıtlanmamalıdır. Serbest su elektrolit içeren solüsyünlara tercih edilir. Ter yolu ile elektrolit kaybını karşılayacak yeterli tuz (10-15 gr/gün) yiyeceklerle tüketilebilece- ğinden ve çiğnenen tuz tabletleri yeterli su ile alınmadıkları takdirde hipernatremi yapabileceklerinden eğitim rejimlerinin büyük kısmı destek amacıyla tuz tabletlerinin kullanımını ihtiva etmemelidir. Isı üretimi ve hava sıcaklığı yükselirken giyecekler ve özel eşyalar açık renk olmalıdır ve özellikle eğitimin başlangıcında olmak üzere günün sıcak saatlerinde ağır eksersizler programlanmamalıdır. Acemi koşucuların ilgisini çeken açık yarışmalı uzun mesafe koşuları ısı aklimatizasyonunun gerçekleşmeye eğilimli olduğu, yazın geç dönemlerinde ve sonbaharda yapılmalıdır ve öğleden sonra ilk saatlerde olacağı yerlerde sabehleyin başlanmalıdır.

Titreme parenteral fenotiazinle kontrol altına alınabilir. Bir kaç saat içerisinde intravenöz sıvı ve buz paketleri uygulaması vücut sıcaklığını düşürmediği takdirde 4 mg/kg. intravenöz olarak dantrolone’un ağır vakalarda etkili olduğu bildirilmiştir. Oksijen uygulanmalıdır ve PaO2 65 mmHg’nın altına düşerse, ventilasyonu kontrol altına almak için trakeal intubasyor yapılmalıdır. Sık takiplerle sıvı, elektrolit ve asit-baz dengesi kontrol edilmelidir. întravenöz sıvı uygulaması santral venöz basınç veya pulmoner arter wedge basınç, kan basıncı ve idrar miktarına göre ayarlanır. Overhidrasyondan kaçınılmalıdır. Ortalama olarak, canlandırmanın ilk 4 saatinde yaklaşık 1400 ml. sıvı gerekir. Myoglobinüri söz konusu ise intravenöz mannitol (12,5 g) erken devrede verilir. Böbrek yetmezliği hemodiyalizi gerektirebilir. Yaygın damar içi pıhtılaşması heparinle tedaviyi gerektirebilir. Hipovolemi düzeltildikten sonra hipotansiyon İsrar ediyorsa kalp yetmezliğinden şüphelenmelidir ve bunun için digitalis ve nadiren inotropik ajanlar (isoproterenol, dopamin gibi) endike olabilir.

Donuk kısımlar uyuşuk, ağrısızdır ve beyaz yada mumsu görünüştedir. Yüzeysel alanlarda yalnızca deri ve subkutan doku donmuştur. Bu yüzden alttaki dokular basınç ile halâ sıkıştırılabilir. Derin donuklar alttaki dokuyuda ilgilendirir ve ekstremiteye tahta kıvamı verir.

Yeniden ısıttıktan sonra, donuk alanı alacalı mavi veya mor ve ağrılı, hassas hale gelir. İyileşmeleri bir kaç hafta alabilen blisterler (su kesecikleri) görülür. O kısım ödemli ve değişik derecelerde ağrılı bir durum alır.