Giycyrrhiza glabra L. (Leguminosae) türünün soyulmadan veya kabuğu soyulduktan sonra güneşte kurutulmuş kökleridir. Bu tür 30-60 cm yükseklikte, tüysü yapraklı, mavimsi mor çiçekli, çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar 5-9 yaprakçıkh. Çiçekler 5-15 cm uzunlukta olan seyrek durumlarda toplanmış. Meyvanın üzeri çıplak veya guddeii, fakat di-•kenli değildir. Anadoluda yaygın bir türdür. Bilhassa dere ve nehir kenarlarındaki kumluklarda yetişir.

Anadoluda aşağıdaki iki varyete bulunmaktadır:

var. glabra: Meyva çıplak. ‘“*

var. glandıdifera (Waldst. et Kit.) Boiss.: Mey-

vanın üzerinde saplı veya sapsız guddeler bulunur.

Eskiden bilhassa Ege bölgesinde (ticaret merkezi İzmir) elde edilirdi. Bu bölgedeki üretim çok azalmıştır. Halen üretim bilhassa Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yapılmaktadır (8).

Dış görünüş: 0.5-2.5 cm çapında, 15-50 cm uzunlukta, süendirüc çubuklar halindedir. Soyulmuş olanlar (Memleketimizde elde edilmemektedir) da drş kısım sarı renklidir. Soyulmamış olanların dış kısmında esmer renkli ve boyuna çizgili bir kabuk bulunur. Kırıldığı zaman kırılma yüzü lifli ve sarı renklidir. Kokusu özel, tadı önce tatlı ve sonra acımsıdır.

Avrupa piyasasında kabuğu soyulmamış meyan kökü (Radix Liquiritiae naturalis) ve kabuğu soyulmuş meyan kökü (Radix Liquiritiae mundata) olmak üzere iki cins meyan kökü bulunmaktadır. Kabuğu soyulmuş drogun fiyatı, kabuğu soyulmamış olanın fiyatının hemen hemen iki mislidir. Memleketimiz piyasasında yalnız kabuğu soyulmamış meyan kökü bulunmaktadır.

Bileşim: Nişasta, şekerler, zamk, fezîn, flavon türevleri ve glycyrrhizin (glycyrrhizik asit) taşımaktadır. Bu sonuncu madde glikozit yapısında bir bileşik olup, tadı şekerden 50 defa daha tatlıdır. Köklerdeki miktarı, kökün elde edildiği bölgeye bağlı olarak, % 5-13 arasında değişir. Drogun etkili maddesi olarak bilinmektedir.

Etki ve kullanılış: Göğüs yumuşatıcı, balgam söktürücü, idrar arttırıcı, tad düzeltici gibi etkilere sahiptir. Toz halinde eczacılıkta hapların hazırlanmasında, kıvam ve şekil vermek için kullanılır. Sigara, bira ve plastik sanayiinde mühim bir ilkel maddedir. Kola ismi altında hazırlanan alkolsüz içkilerin terkibine de girer. Türkiyenin mühim bir ihraç maddesidir.

Kullanılış şekli: Toz 0.5-1 gr, hap halinde, günde birkaç defa. İnfusyon veya dekoksiyon (%5) günde 2-3 bardak. ,

3  – Seligsberger, L. Die türki.sche Valonca Extraktindustrie-Der Gerber 1453 (1935).

5 – Gerngross, O. ve Ünseren. E.: Türkiye palamutları üzerinde çalışmalar, II – Ankara Üniv. Fen Fak. Mecm. 3: 87 (1950).

6 – İnal, S.: Türkiye ve Yunanistan palamut meşesi ve ekonomik önemi – İstanbul Üniv. Orman Fak. Derg. 2: 107 (1952).

7 – İnal. S.: Türkiyede tarih boyunca palamut meşesi (Quercus aegilops) ve sağladığı faydalar – İstanbul Üniv. Orman Fak.

Derg. 8: 1 (1958).

S – İlisıılu, K.: Meyan kökü, çeşitleri, Özellikleri, adaptasyonu ve ziraatta faydalanabilme olanaktan hakkında araştırmalar -Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıli. 24: 96 (1975).

Diğer isimler: Piyan (Aydın).

G. cchinata L. (Acı meyan, Dikenli meyan): 1-2 m yükseklikte, beyazımsı mor çiçekli, tüysüz yapraklı ve çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar 4-8 çift yaprakçıkh. Meyvanın üzeri sık dikenlidir. Anado-luda yaygın olmakla beraber bilhassa Batı Anado-luda yetişmektedir. Kökleri acı maddeler taşıdığından makbul değildir. Buna karşılık toplanıp “Meyan kökü” ile karıştırılarak ticarete çıkartılmaktadır.