Lawsonia inermis L. (Syn: L. alba Lam.) (Lythraceae) türünün kurutulmuş yapraklarıdır. Bu tür beyaz çiçekli, basit yapraklı, çalı görünüşünde, dikenli bir bitkidir. Vatanı Kuzeydoğu Afrika olmakla beraber bugün bütün Kuzey Afrika, Hindistan, Pakistan ve Seylan gibi ülkelerde yetiştirilmektedir. Güney Anadolu (Alanya, Silifke) bazı meraklılar bu bitkiyi bahçelerinde az miktarda yetiştirmektedir (6).

Dış görünüş: Yapraklar kısa saplı, sivri uçlu 2-3 cm uzunluk ve 5-25 mm genişlikte, tam kenarlı, esmer yeşil renkli, kokusuz ve buruk lezzetlidir. Ticarette bugün “yaprak kına” bulunmamaktadır. Yaprak veya kaba toz halinde ithal edilen drog değirmenlerde çok ince toz haline getirildikten sonra ticarete çıkartılır.

Bileşim: Reçineli bileşikler, tanen ve¹ naftakinon türevi boyar maddeler (başlıcası lavson) taşımaktadır.

Kına genellikle bazı bitki yaprakları (ceviz, sumak, incir, palmiye ve diğerleri) veya kum ile katıştmlmaktadır. Saf bir kınada kül miktarı % 10 oranını geçmez. İstanbul piyasasında satılan kınalardaki kül oranının % 10-38 arasında olduğu saptanmıştır. Türkiyede elde edilen kına yapraklarında ise kül mikan % 6.7 olarak bulunmuştur (.7,8).

Etki ve kullanılış: Boyar madde özelliği eski Mısırlılar devrinden beri bilinmektedir. Yakın Doğu memleketlerinde saç, sakal ve parmaklan boya-

1 -Yazıcıoğlu, T.: Türkiyenin nebati yağ zenginliği, Türkiyenin yağ tohum ve meyveleriyle nebati yağlan üzerinde tecrübi

araştırmalar – Ankara Y. Ziraat Enst. Derg. 2: 680 (1945).

2-Baytop T.: Izgm ve Burç hakkında – Farmakolog İS; 19(1948).

3  -Zhukovsky, P. : Türkiyenin ziraî bünyesi 528, İstanbul (1951).

4 -Hedge, İ.C: Eruca Miller-Flora of Turkey 1: 269, Edinburg (1965).

5 -Boissier, E.: Flora orientalîs 1: 396, Basileae (1867).

7  -Baytop, T.: Farmakognozi ders kitabı 2: 207 (1974).

makta kullanılır. Haricen bazı deri hastalıklarında derinin mukavemetini arttırıcı etkisi bulunmaktadır. Kına ve lavson’un dermatofıt mantariann üremesini önleyici bir etkiye sahip bulunduğu gösterilmiştir (I). Bazı araştırıcılar ise etkisiz olduğunu öne sürmektedirler (2).

Dahilen kabız ve kurt düşürücü olarak kullanılır.

Kullanılış şekli: İnfusyon (% 1). Kına ile el, ayak veya avuç boyamaya “kına yakmak” denilir. Bunun için kına tozu su ile hamur haline getirilir. Bu hamurdan bir parça boyanmak istenen yere konulur, üzeri ince bir bez ile sarılır ve sabaha kadar böyle bırakılır. Bu şekilde boyanmak istenen yer koyu kızıl bir renk alır. Ağarmış saçlar da bu şekilde koyu kızıl renge boyanabilir. Bilhassa parmaklara kına yakmak Anadoluda hâlâ yaygın bir adettir.

Eskiden kına hamuru karmak için evlerde bakırdan yapılmış süslü küçük taslar bulundurulurdu. Bunlara “Kına tası” denilir.

Türkiye kına ihtiyacını Pakistan ve Hindistan’dan ithal yolu ile karşılamaktadır.

Ticarette “Esmer kına” ve “Yeşil kına” olmak üzere iki tip kına bulunmaktadır. Doğal olan esmer renklidir. Yeşil kına, ithal edildiği memlekette, özel bir boya ile canlı yeşil renge boyanmaktadır.