Etiket: Şifalı Bitki M

MEVZEK TOHUMU

Youngken, H.W.: Texbook of pharmacognosy 187, Philadelphia (1948).

XV – TÜRKİYE’DE KULLANILAN TIBBİ BİTKİLER M 169

: 27). Meyva tüylü bir kapsüldür.Tohumlar 3-5 mm çapında, grimsi esmer veya siyahımtırak renkli, 3 yüzlü, üzeri ağımsı biçimde pürtüklüdür.

Anadoluda Ege ve Akdeniz bölgelerinin denize yakın yerlerinde yetişir. Dağlarda bulunmaz.

Sabit yağ ve alkaloitler (% 1) taşımaktadır. Ana alkaloitler delfinin ve stafisagrin’dir.

Eskiden yatıştırıcı (kuduz, tetanos, sara), müshil ve kusturucu olarak kullanılırdı. Yüksek zehirliliği nedeniyle dahilen kullanılışı terkedilmiştir, Bugün romatizma ve siyatik ağrılarını yatıştırıcı ve vücut parazitlerini yok edici olarak haricen kullanılmaktadır.

Toz, infusyon {% 1-3) veya merhem (10 gram tohum tozu, 200 gr eritilmiş lanolin içinde bir müddet tutulur ve sonra sıcak iken süzülür) vücuda veya başa sürülür. Haricen bile tehlikeli bir drogdur. Bu nedenle dikkatli kullanılmalıdır. Aşağıdaki zehirlenme arazlarından biri görülür görülmez kullanmayı kesmelidir.

Diğer isimler: Kokarot, Kokarotu, Mezevek, Mezvek, Müzüdek.

Toksikolojik etki: Tohumlar çok zehirlidir. Kusma, ishal, kasılma, felç ve nefes darlığı ile başlayan ve bazen Ölümle sonuçlanan zehirlenmeler yapar. Tohumların dahilen Öldürücü miktarı 4-5 gr arasındadır. Zehirlenmeler genellikle tohumların, vücut parazitlerine karşı, kullanılması sırasında meydana (1).

‘-t- Anadoluda 20 kadar Delphinium türü yetişmektedir. Bunlar henüz kimyasal veya toksikolojik yönden incelenmemiştir. Ekserisi zehirli bitkilerdir.

D. ajacis L. (Syn: Consolida orientalis (Gay) Schröd.) ve D. consolida L. (Syn: Consolida rega-lis S.F. Gray subsp. regalis) türlerinden elde edilen tohumlar da parazitlere karşı bitotu tohumu gibi kullanılır.

MİRRA

Commiphora myrrha Engl. (Syn: Baisarnea myrrha Baill.) ve diğer Commiphora turieri (Burse-raceae)’nin gövdelerinin yaralanması ile elde edilen bir usaredir. Drogu veren bitkiler Arabistan, Somali ve Habeşistan dağlarında yetişen küçük ağaçlardır. Halen Mira bilhassa Somali bölgesinde elde edilmektedir.

Değişik şekil ve büyüklükte, sarımsı, kırmızı veya esmer renkli taneler veya parçalar halindedir. Özel kokulu ve acımsı lezzetlidir. Su ve alkolde kısmen çözünür.

Rezin (% 30-40), uçucu yağ (% 2-10), zamk, acı madde vs. taşır.

Antiseptik ve uyarıcı etkilere sahiptir. Bilhassa solunum sistemi hastalıklarına karşı kullanılır Toz veya hap halinde günde 0.5-1 gr alınır, Yakılması ile elde edilen daman tütsü olarak kuliamiır. Parfümeri endüstrisinde, koku verici olarak, bazı terkiplerin içine girer.

Diğer isimler: Mirrisafi, Mürrüsafi.

MARUL YAPRAĞI

Lactuca sativa L. (Compositae) türünün yaprak-larıdrr. Bu tür 30-100 cm yükseklikte, tamamen tüysüz, san çiçekli, beyaz sütlü, iki yıllık ye otsu bir kültür bitkisidir. Birçok kültür formları, çok eski zamanlardan beri Anadoluda yetiştirilmektedir.

‘ Yapraklar (taze) baş; ağrılarını kesîcil süt arttıricı, cinsel arzuyu yatıştırıcı, hafif müshil ve idrar arttırıcı etkilere sahiptir. Sebze olarak da kullanılır.

Marul tohumu (günde 5-6 gr) yatıştıncı, uyutucu, hafif müshil ve süt arttırıcı olarak kullanılır.

Diğer isimler: Bostan marulu.

L. serrioia L. (Syn: L. scariola L.) (Yabani marul): 50-150 cm yükseklikte, gövdenin alt kısmı batıcı tüylü, sarı çiçekli, beyaz sütlü, 2 yıllık ve otsu bir bitkidir. Anadoluda yaygın olup yol kenarlan ve kayalık sutlarda bulunur. Bostan marulu’nun bu türden elde edildiği sanılmaktadır.. Çiçekli dallan (Herba Lactucae serrioiâe) idrai arttıncı, antispazmotik ve yatıştırıcı etkilere sahiptir.

Kurutulmuş sütü Avrupa ülkelerinde “Lactucari-um”, memleketimizde ise “Marul yağı” ismiyle tanınır (1). Uyuşturucu ve uyutucu etkilere sahiptir. Hap halinde günde 1 grama kadar (bu miktarı geçmek tehlikelidir) alınabilir.

Diğer isimler: Acı marul, Eşek marulu, Has ma^. rul, Yağ marulu.

] – Flückiger, F.-A. ve Hanbury, D.: Histoire des drogues d’origine vâgetale 2: 28, Paris (1878). 2- Derleme sözlüğü 9: 3İ15, Ankara

Scarioia vıminea (L.) F. W. Schmidt (Syn: L. viminea (L.) J. eî C. Presi): 30-130 cm yükseklikle, tüysüz, parçalı yapraklı, sarı çiçekli, beyaz sütlü, 2 yıllık ve otsu bir bitkidir. Anadoluda yaygm bir türdür. Yol ve tarla kenarlarında bulunur.

Doğu Anadoluda (Van bölgesi) kökünün kesilmesi ile elde edilen süt “Dağ sakızı” ismiyle tanınmakta ve midevi olarak kullanılmaktadır.

Maral türlerinden elde edilen süt Dioscorides döneminden beri afyon’un katıştın)masında kullanılmaktadır (î). Etkisi nedeniyle bu drog XVÎIİ. yüzyılın sonlarında “Marul afyonu” olarak isimlendirilmiştir (2).

mayasilotu .

Yukarıda tarif edilen deri hastalığına karşı kullanılan bitkilere genellikle “Mayasılotu” ismi verilir. Bu isim bilhassa Ajuga, Hypericum, Digitalis, Te~ucrium türleri için kullanılmaktadır

MUBAREKDIKENI

Cnicus benedicîus L. (Syn: Carduus benedictus auct.) (Compositae) türünün çiçekli dallarıdır. Bu tür 50 cm kadar bir boya erişebîlen, tüylü, sarı çiçekli, bir yıllık otsu bir bitkidir. Gövde yapraklan sapsız, dişli kenarlı, dişlerin uçları dikenli, damarlar beyaz, yumuşak ve soluk yeşil renklidir. Anado-İuda yaygın bir bitkidir. Yol kenarları ve kurak sırtlarda yetişir.

Tanen, acı madde ve uçucu yağ taşımaktadır,

İştah açıcı, idrar arttırıcı, ateş ve tansiyon düşürücü ve yatıştırıcı etkilere sahiptir. Anadoluda şeker hastalığına karşı da kullanılmaktadır.

i – İbn A] Baytar: Traite des simples 1: 48, Paris (1987).

Dekoksiyon (% 5), günde iki bardak içilir. Zararsız bir drogdur.

Diğer isimler: Bostanotu, Şevketibostan, Şevke-totu, Şevkülmübarek.