Etiket: şifalı bitki kökleri

ENGİNAR TOHUMU

C. cardunculus L. (Diken enginarı, Yabani enginar; Yaprak loblannın kuvvetli dikenler taşıması üo yukarıdaki türden ayrılır.

Yapraklan enginar yaprağı gibi kullanılmaktadır. Kabuğu soyulduktan sonra gövdesi sebze olarakyenilir.

ERIKMEYVASI

” (La. Fructus Pruni domesticae, Al. Pflaume, Fr. Prune,’în,.Plum)

Prunus domestica L. (Rosaceae) türünün taze veya kurutulmuş olgun meyvalarıdır. Bu tür 10 m kadar yükselebilen, dikensiz veya seyrek dikenli ve beyaz çiçekli bir bitkidir. Meyva küremsi veya yumurta biçiminde yeşil, sarımsı, kırmızı veya mor renklidir. Birçok kültür formu memleketimizde yetiştirilmektedir (1).

Bileşim: Meyvalar şeker, organik asitler, sellüloz;pektin vs. taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: Dahilen besleyici ve hafif müshil olarak kullanılmaktadır.

Erik ve ,buna benzer meyvalar (kayısı, zerdali, şeftali gibi) memleketimizde hoşaf olarak geniş bir şekilde kuUanümaktadır. Bu tip meyvalar ile hoşaf hazırlarken kalayı bozulmuş bakır tencereler kullanılmamalıdır. Meyvalarda bulunan organik asitler (mallik asit, sitrik asit, tartarik asit gibi) kaynatma sırasında bakır ile birleşerek çok zehirli bileşikler meydana getirmektedir. Bu nedenle, kalayı bozulmuş tencerelerde hazırlanan hoşafların yenilmesi sonucu meydana gelen zehirlenmelere memleketimizde sık rastlanmaktadır (2).

Anadoluda 5 kadar Prunus türü bulunmaktadır. Bunların meyvalan yöresel olarak meyva olarak yenir. Bazılarının çekirdeklerinden teşbih yapılmaktadır.

P. spinosa L. (Çakal eriği): Dikenli, genç dalları

1  – Zhukovsky, P.: Türkıyenin zirai bünyesi 779, İstanbul (1952).

tüylü, yapraklan saplı ve beyaz çiçekli bir ağaççıktır. Meyva 10-15 mm çapında küremsi şekilli ve siyahımtırak mor renklidir. Kuzey, Batı ve Güney Anadoluda bulunur. Çalılıklar ve orman açıklıklarında yetişir. Türkiyede subsp. dasyphylla (Schur) Dornin alttürü vardır.

ERİK ZAMKI: Bakınız Kiraz zamkı.

AZARON KOKU

Asarum europaeum L. (Aristolochiaceae) türünün kurutulmuş kök ve rizomlandır. Bu tür çok yıllık, sürünücü ve otsu bir bitkidir. Yapraklar uzun saplı, kalp veya böbrek biçiminde. Çiçekler tek başlarına ve siyahımtırak kırmızı renklidir. Bitki ezildiği zaman kuvvetli baharlı bir koku duyulur. Kuzey Anadolu bölgesinin orman kenarlarındaki gölgelik yerlerde yetişmektedir.„. , „ L

Acı madde, rezin, tanen, organik asitler ve uçucu yağ (% 1 civarında) taşımaktadır.

Kusturucu, balgam söktürücü, idrar arttırıcı, ateş düşürücü, müshil ve adet söktürücü etkilere sahiptir. İpeka kökü’nün tedaviye girmesinden önce kusturucu olarak çok kullanılırdı. Kusturucu bir etki elde etmek için 1-2 gr toz haline getirilmiş kök bir bardak sıcak su içinde içilir. Eskiden fazla içki alanları kusturmak için meyhaneciler tarafından kullanıldığı için, bu droga “Meyhaneciotu” ismi de verilmiştir.

Etkisini çabuk kaybeder. Bu nedenle mümkün olduğu kadar taze drog kullanılmalıdır. Yapraklar da aynı etkilere sahiptir.

Kökler koku vermek İçin çeyiz sandıklarına da konur (Bursa) (1).

Diğer isimler: Avşarotu, Çetükotu, Çobandüdüğü, Kediotu, Meyhaneciotu.

ÇÖPLEME KÖKÜ

Veratrum albüm L. (Liliaceae) türünün kurutulmuş rizom ve kökleridir. Bu tür 50-100 cm yüksek: likte, yeşilimsibeyaz çiçekli, çok yıllık yş j3tsu bir bitkidir. Yapraklar büyük, boyuna belirgin damarlı, kath ve sivri uçludur. Kuzeydoğu Anadolu dağları (Ziğana dağîarı)’mn orman açıklıklanndaki çayırlardayetişir

tekurutulur (Resim : 95 ve 96).

Dış görünüşü: 5-10 cm uzunlukta, küçük bir havuç biçiminde, 1.5-2 cm çapında, üzeri soluk siyah renkli ve kök kalıntıları ile kaplıdır. Tadı acı olup tozu şiddetle aksırtır.

Bileşim: Alkaloitler (jervin, protojervin, veratridin ve diğerleri) taşımaktadır. Anadolu menşeli köklerde ortalama olarak % 0.50 oranında alkaloit bulunduğu saptanmıştır (1,2).

Etki ve kullanılış: Aksırtıcı, kızartıcı ve ishal yapıcı etkilere sahiptir. Çok tahriş edici olduğundan halen drog dahilen kullanılmamaktadır. İnfusyon (% 0.5) haricen bazı deri hastalıklarına ve vücut parazitlerine (uyuz) karşı kullanılmaktadır.

Memleketimizde bugün bilhassa, nezle sonucu meydana gelen tıkanıklıklarda burnu açmak için, enfiye şeklinde kullanılmaktadır. Rizomun iç kısmı bir çakı ile kazınır ve elde edilen toz buruna çekilir. Bu nedenle drog İstanbul aktarlarında “Kökenfıye” veya “Suut kökü” (Arapça suut: enfiye) ismiyle satılmaktadır.

Dioscorides döneminden beri Doğu ülkelerinde kullanılan bir drogdur.

Bazı yayınlarda bu âıogunAchiîleaptarmica L., Cyperus longus L., Delphinium veya Helleborus türlerinden elde edildiği kayıtlı (3, 4, 5) ise de, halen İstanbul aktarlarında satılan drog, bu türlerden hiçbirine ait değildir.

Diğer isimler: Akçöpİeme, Beyaz çöpleme, Beyaz harbak, Dokuztepeli, Harbak ebyaz, Kunduz kökü, Kökenfiye, Suut kökü.

Toksikolojik etki: Bütün bitki zehirlidir. İnsanlarda zehirlenme nadir görülür. Bu da kökünün ilaç olarak kullanılması sırasında, tıbbi miktarın üstündeki miktarlarda drog alınmasına bağlıdır. Öldürücü doz 1-2 gr arasında değişmektedir. Karın ağnsı, ishal ve kusma ile kendini gösteren bir zehirlenme yapar. Ölüm kalp durması ile meydana gelir. Memleketimizde bilhassa genç hayvanlarda (kuzu, buzağı, tay) ishal ile meydana gelen öldürücü zehirlenmeler yapmaktadır.

YALANCI EĞİR KÖKÜ

1- Bayîop. A.: Türkiyede Acorus calamus – Ankara Üniv. Ecz. Fak. Mecm. 9: 12 (1979).

2- Tanker, N. ve Şarer, E.: Anadolu’da yetişen Acorus calamus L. uçucu yağında monoîerpenik hidrokarbonlar – Ankara

Eczacılık Fak. Mecm. 9: 60 (1979).

3- Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Türkçeleş E i ren: Z. Danışman) I: 63, İstanbul (1969).

Akar su ve bataklık kenarlarında bol olarak yeti-

Rizomian idrar arttırıcı ve kusturucu, tohumları (Semen İridis pseudacori) ise gaz söktürücü, kabız ve midevi etkilere sahiptir. Kavrulduktan sonra öğütülen tohumlar bazen kahve yerine de kullanılmaktadır.

Diğer isimler: Kâzip eğir, Sarı süsen.

GÜVERCİN KÖKÜ

Jatrorrhiza palmata Lam. (Menispermaceae) türünün dilimler halinde kesildikten sonra kurutulmuş köküdür. Bitkinin vatanı Doğu Afrika sahilleri olup tropikal bölgelerde yetiştirilir. 

Dış görünüş: 2-8 cm çapında ve 0.5-2 cm kalınlıkta dilimler halindedir. Dış yüzü buruşuk ve sarımsı esmer renkli, orta kısmı ise san renklidir. Kolaylıkla kırılabilir. Hafif kokulu ve acımsı lezzetlidir. 1. .itvjy ,

Bileşim: Nişasta (% 30), müsilaj, acı maddeler ve alkaloitler (% 2-3> (kolumbamin, jatrorrhizin, pahnatin vs.) taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: İştah açıcı ve ishali önleyici etkilere sahiptir. Bilhassa dizanteriye karşı kullanılır.

Kullanılış şekli: Toz 0.5-1 gr, hap halinde günde birkaç defa veya dekoksiyon (% 2-5) günde 2-3 bardak, şeklinde kullanılır.