Etiket: gelincik

BOYNUZLU GELİNCİK

Glaucium comicuîatum (L.) Rud. (Papaverace-ae) türünün kurutulmuş çiçekli ve yapraklı dallarıdır. Bu tür 30-40 cm yükseklikte bir veya iki yıllık bir bitkidir.

Yapraklar parçalı, parçaların kenarları dişli. Çiçekler büyük, tek başına. Kaliks 2 parçalı, yeşil

renkli ve tüylü. Korolla 4 parçalı, parçalar parlak sarı, turuncu veya kırmızı renkli. Ovarhımun üzeri kıllı. Meyva 10-20 cm boyunda, çubuk şeklinde, çok tohumlu bir kapsül. Türkiyede yaygın bir bitkidir. Boş tarlalar ve yol kenarlarında yetişir.

Bileşim: Bitkide alkaloitler (protopin, sanguina-rin, glausİn ve diğerleri), tohumlarda ise sabit yağ (% 30-35) bulunmaktadır.

Etki-ve kullanılış: Yatıştırıcı, öksürük kesici ve uyuşturucu bir etkiye sahiptir. Nadiren uyutucu olarak infusyon (% 1) halinde kullanılır. Çocuklarda kullanılışı tehlikelidir.

Yapraklardan hazırlanan ekstrenin ensektisit olduğu ve kalp üzerinde yavaşlatıcı etkisinin varlığı gösterilmiştir (5). 

Toksikolojik etki: Halk arasında zehirli olarak tanınmaktadır. Bununla beraber önemli zehirlenmeler yapmaz. Zira keskin lezzetli bir usare taşımaktadır. Bu nedenle taze bitki insanlar ve hayvanlar tarafından yenilmez.

Diğer isimler: Boynuzlu haşhaş. Gülfatma.

Türkiyede 7 Glaucium türü bilinmekte olup T. Gözler ve arkadaşları bunlardan bir kısmının alkaloitlerini saptamışlardır (1-4).

G. flavum Crantz (sarı boynuzlugelincik): 30-50 cm yükseklikte, iki veya çok yıllık, otsu bir bitkidir. Çiçekler genellikle sarı ve nadiren kırmızı renkli. Ovariumun üzeri kabarcıklı ve fakat kıllı değil. Gövde yaprakları loblu, dişli kenarlı ve gövdeyi sarmış durumda. Anadolunun sahil bölgelerinde (bilhassa Trakya ve Karadeniz bölgesi) denize yakın kumluk yerlerde yetişir.

Çiçeklerinde hazırlanan ekstrelerin kalp üzerinde yavaşlatıcı etkisinin bulunduğu gösterilmiştir (5).

2 – Gözler, T. ve Ünlüyol, S,: Gîaucium flavum Crantz (Papaveraceae) çiçeklerinin alkaloitlerî-Doğa Bilim Derg. Tıp 5: 25

3 – Gözler, T. ve Ünlüyol, S.: Gİaucium leiocarpum Boiss. toprak üstü kısımlarında glaucin, isocorydin ve corydin elde

edilmesi – Doğa Bilim Derg. Tip 6: 21 (1982).

4 – Gözler, T.: Alkaloids of Turkish Glaucium species – Planla Medica 46: 179 (1982).

5 – Altmkurt, O.: Glaucium flavum (San gelincik) ve Glaucium rubrum (Kırmızı gelincik) un farmakolojik, insektisit ve

antibiyotik vasıflan-Türk Hij. veTec.Biol. Derg. 29: 113 (1969). ‘

GELİNCİK ÇİÇEĞİ

Papaver rhoeas L. (Papaveraceae) ve buna yakın diğer türlerin kurutulmuş petallericlir. Bu tür 20-90 cm yükseklikte, bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Yapraklar parçalı. Çiçekler kırmızı renkli, petallerin dip kısmı siyah lekeli veya lekesiz. Meyva tüysüz ve fıçı biçiminde, çok tohumlu bir kapsül-

Garnier, G. ve ark.: Ressources medicnales de la flöre française 2: 954. Paris (1961).

dür. Anadoiuda yaygın bir türdür. Yol kenarlan ve ekin tarlaları içinde bol olarak yetişir (Resim : 

Türkiyede 16 kadar tek yıllık Papaver türü yetişmekte (1) ve bunların petaJleri, birbirinden aynlmaksızın, halk arasında gelincik çiçeği olarak kullanılmaktadır.

Dış görünüş: Oval şekilli, 5 cm kadar genişlikte ve 6 cm kadar uzunlukta, morumsu kırmızı renkli, dip kısmında genellikle siyah bir leke bulunan, çok ince parçalar halindedir. Kokusu özel ye hafif, tadı ise acımtıraktır.

Bileşim: Müsilaj, renk maddeleri ve alkaloitler (roeadin) taşımaktadır,:

Etki ve kullanılış: Yatıştırıcı, öksürük kesici, göğüs yumuşatıcı ve hafif uyutucu etkilere sahiptir;

Kurutulmuş gelincik mey vasi toz edilip bal ile karıştırılarak öksürük kesici olarak kullanılmaktadır.

Yaprak rozetleri İstanbul ve Anadolu kasabaları pazarlarında sebze olarak satılmaktadır.

Kullanılış şekli: İnfusyon (% 1) günde 2-3 bardak içilir. Zayıf etkilidir. Daha çok şurup şekli kullanılmaktadır. Gelincik şurubu aşağıdaki formüle göre hazırlanır.