Malaryada ince ve kalın damla kan yaymaları ile plazmodiumlar eritrositlerin içinde gösterilebilir.
Dışkının muayenesi ile helmint yumurtaları ve protozoon kistleri veya trofozoitleri gösterilebilir. Canlı, hareketli formların belirlenebilmesi için dışkı, yapıldıktan hemen sonra daha ılık iken incelenmelidir. Dışkıda kan ve müküs varsa dışkı örneği buradan alınır. Temiz iki lama kibrit başı büyüklüğünde dışkı parçaları konur. Bir Örnek 2 damla fizyolojik serum ile karıştırılır ve lamelle kapatılır. Diğer örneğe Lugol (iyot) solüsyonundan 2 damla ilave edilerek karıştırılır ve lamelle kapatılır. Boyanmamış örnek mikroskopta küçük ve büyük büyütme ile hareketli, canlı organizmaların (amip, trofozoit ve larvalar) varlığı yönünden incelenir. İyotla boyalı örnekte küçük büyütme ile helmint yumurtaları, büyük büyütme veya immersiyonla protozoon kistlerinin varlığı araştırılır. Örnekler eritrosit ve lökosit yönünden de incelenmelidir. Amipli kolitte dışkı örneğinde eritrositler, bakteriyel infeksiyon veya infla-matuar barsak hastalığında lökositler gözlenir. Enterobius vermicularis yumurtaları dışkıda nadiren saptandığından bu parazitin aranması için sabah çocuk tuvalete gitmeden önce bir parça selloteyp perianal bölgeye hafif basınçla yapıştırılır. Bir lam üzerine 1 damla xylol konur, perianal bölgeyle temas etmiş selloteyp bunun üzerine yapıştırılır ve mikroskopta E. ver. micularis yumurtaları aranır (şekil 10.10.1).
Dışkıda çok az sayıda organizma varsa paraziti saptamak güç olabilir. Bu durumda formol eter (veya benzin) konsantrasyon yöntemi uygulanabilir. Bu yöntemle helmint yumurtaları ve protozoon kistleri gösterilebilir, ancak trofozoitler saptanamaz.
Bazı helmint infeksiyonlarında konaktaki parazit sayısının bilinmesi önemlidir. Stoll veya Kato kalın yayma yöntemi ile dışkıda parazit yumurtalarının miktarı saptanabilir.
Tedavi ilkeleri
Protozoon infeksiyonlarında sorumlu protözoonun saptanmasından sonra hemen tedaviye başlanır. Uygun terapötik ajan seçilmeli ve uygun dozda verilmelidir. Tedavi genellikle ağız yoluyla yapılır.
Helmint infeksiyonları ise her zaman tedavi edilmez. Tedaviye karar vermek için parazit yükü (dışkıda yumurta sayısı), parazitin yaşam süresi, komplikasyon olasılığı, terapötik ajanların bulunması, bunların etkinliği, yan etkileri ve toksisite gibi faktörler dikkate alınmalıdır.
Tedavinin etkinliğini belirlemek için klinik ve laboratuar yöntemleri ile izleme gereklidir. Tedavi bitiminden birkaç hafta sonra dışkı muayene edilmelidir. Tedavi başarısız ise yeniden ilaç verilir. Genelde tedavi aynı ilaçla tekrarlanır.
Parazit infeksiyonlarının tekrarlamasını önlemek için tedavinin yanısıra aileye eğitim yapılması ve çevre koşullarına dikkat çekilmesi de önemlidir.
Tablo 10.10.1 de çocuklarda sık görülen helmint ve protozoon infeksiyonlarının bazı özellikleri verilmiştir. Tablo 10.10.2 de helmint infeksiyonlarında tedavi özetlenmiştir.