PRİMER LENFOİD ORGANLAR

Timus bezi, fetal karaciğer ve olgun kemik iliği primer lenfoid organlardır.

Timus bezi memelilerde toraksta yer alan çift loblu bir organdır. Her bir lob lobüllere ay­rılır veya folliküller şeklindedir, arada bağ do­kusu trabekülleri vardır. Her löbun iç medulla ve dış korteks bölgesinde lenfoid hücreler (ti-mositler) bulunur. Kortekste olgunlaşmamış ve çoğalmaya hazırlanan hücreler, medullada ise olgun hücreler bulunur.

Timus medulla’smda kök hücrelerden farklı-laşan T lenfositler ve kemik iliğinden köken alan T lenfositler birbiri üstüne dizilmiş görünümde­dir. Bu hücreler sınıf 2 histokompatibilite antijen­lerinden zengindir. Sınıf 2 antijenleri hücreler arası immun sistem ilişkilerini düzenlemekte önemlidir ve antijenin yardımcı T lenfositleri ta­rafından nasıl tanınacağını bu antijenler belir­ler.

B hücreleri kuşlarda sindirim sisteminin bir bölümü olan Bursa fabricius’dan farklılaşır. Bu hücrelere «Bursa» kelimesinin baş harfinden esinlenerek «B» lenfositler adı verilmiştir. Meme­lilerde ise bursa yoktur. B hücreleri fetal karaci­ğer ve kemik iliğinde bulunan hematopoetik hüc­relerden kaynaklanır. Erişkin kemik iliğinde ol­gun T lenfositleri ve antikor yapan plazma hüc­releri de vardır.

SEKONDER LENFOİD ORGANLAR

Primer lenfoid organlarda yapılan lenfositler, sekonder periferik organlara göç ederler. Bu or­ganlar arası göç «lenfosit trafiği»riin bir bölümü­dür. Sekonder lenfoid organlar, kapsüllü dalak ve lenf düğümlerinin yanısıra bütün vücuda ya­yılmış lenfoid dokulardan oluşur. Vücutta len­foid dokunun büyük bir bölümü mukozalarda yer alır ve mukoza lenf dokusu (MALT) ismini taşır. Barsakta «GALT» (gut associated lymphoid tissue) adı verilen mukoza lenf dokusu, solunum yollarında ve üriner sistemde de bulunur.

Dalak

Dalak düz kas fibrilleri içeren kollagen bir kapsül ile sarılmıştır. Bu fibriller organın paran­kimasına doğru ilerler. Organın içindeki hücreler bu retiküler yapıya yerleşir. Dalakta bulunan iki tip dokudan kırmızı pulpa eritrositleri, beyaz pulpa ise lenfoid dokuyu içerir. Lenfoid doku santral arteriol çevresinde bulunur. T hücreleri santral arteriol etrafında yoğunlaşır, B hücreleri ise bunun gerisinde yer alır. B hücreleri ger-minal merkezi oluşturan primer Cstimüle edil­memiş) folliküllerde yer alırlar. Dendritik retiküler hücreler ve fagositik makrofajlar da ger-minal merkezde toplanmıştır. Özel makrofajlar ve dendritik folliküler hücreler antijeni B hüc­relerine sunar. Lenfositler periarterioler lenfoid bölgeye serbestçe girer ve çıkarlar.

Bazı lenfositler, özellikle olgun plazma blastlar, marginal alanı kırmızı pulpada bulu­nan köprüler aracılığıyla geçerler. Kırmızı pul-padaki sinüsler de fagositik makrofajlar, lenfo­sitler ve plazma hücreleri içerirler.

Lenf düğümleri ve lenfatik sistem

Lenf düğümünde B hücreleri kortekste, T hücreleri ise parakortekste toplanmıştır. Bazı len­foid doku bölümleri medullaya doğru uzatır. Me-duller kordonlar plazma hücreleri içeren geniş sinüslerle ayrılmıştır. Ayrıca medullada fibril-ler boyunca fagositik hücreler de yer alır. Parça­lanmış antijenler buradan geçerken fagositik hücreler tarafından temizlenmektedir.

Antijenle stimüle edilen lenf düğümlerinde sekonder foliküller ve germinal merkezler olu­şur. Sekonder foliküller dendritik antijen verici hücreler, makrofajlar, T hücreleri ve doğal öldü­rücü hücreleri içerir.

Mukoza lenf dokusu (MALT)

Kapsülsüz lenfoid dokular çeşitli organlarda ve özellikle gastrointestinal, respiratuar ve ürgenital traktusun submukoza bölümlerinde bu­lunur. Yabancı mikroorganizmalar buradan vü­cuda girerler. Lenfoid hücreler yaygın agregatlar veya organize şekilde germinal merkezlerde yer alırlar.   Barsak   epiteliumunda   bulunan   Peyer plakları antijenlerin lenfoid doku içine ve dışına atılmasını sağlarlar. Salgısal* (sekretuar) IgA mu­kozayı geçebilen bir antikordur ve mukozayı in-feksiyonlara karşı korur.

İnsanda tonsiller de germinal merkez ve bol miktarda lenfoid doku içerir. Bronşlarda ve üro-genital sistemde yer alan lenfoid dokular da lokal bağışıklılık yanıtında önemli rol oynar­lar.

Her ne kadar bazı lenfositler, kan dolaşımın­dan özel olmayan venüllerle atılırlarsa da esas atılma lenf düğümlerinin parakorteksinde bulu­nan «yüksek endoteliyal venüller» (HEV) yolu ile olur. Lenfositler efferent lenfatiklerle dolaşı­ma dönerler, sol sublavia arteri yoluyla torasik ductus’a göçerler. Bazı lenfositler ise (özellikle T lenfositleri) drene edilen alandan lenf düğü­müne afferent lenfatiklerle dönerler, antijen de bu yolla lenf düğümüne girer. Normal koşullar­da sürekli aktif bir lenf akımı vardır.

Lenfoid hücreler monospesifiktirler ve anti­jeni şeklinden tanırlar. Ayrıca akciğer ve bar­sak lenfositleri de gidecekleri yeri selektif ola­rak seçerler ve o bölgeye yerleşirler.