M.Ö. 1550 yılına ait Ebers papirüsünde çinko oksitten söz edilmektedir. Ancak çinko bir metal olarak M.S. 16 mcı yüzyılda belirlenmiştir. 19 uncu yüzyılda, Aspergillus niger’in büyümesi için çinkonun esansiyel olduğu gösterilmiştir. Bundan sonraki en önemli gelişme ise 1940 da karbonik anhidrazm bir çinko metalioenzimi oluşunun gösterilmesi olmuştur. Bunu izleyerek Prasad ve arkadaşları, erkek çocuklarda büyüme gelişme geriliği, geofaji, pübertenin gecikmesi ve orta derecede anemi ile karakterize klinik bir sendromun çinko eksikliği sonucunda meydana gelmiş olabileceğini düşünmüşler ve böyle vakalara çinko verilmesi ile büyümenin hızlanması ve pübertenin başlamasını sağlayarak bu düşüncelerini kanıtlamışlardır. Moynahan ve Barn, yaygın deri lezyonları, alopesi, ishal ve ilk yaşlarda tedavi edilmediği takdirde ölüm ile sonlana-bilen kalıtsal bir hastalık olan acrodermatitis enteropathica’nm çinko metabolizması bozukluğuna bağlı olduğunu 1973-1974 yıllarında göstermişlerdir.
İnsanlarda çinko eksikliği, a) alımının azalması, b) emiliminin azalması, c) kaybının artması, d) kullanımının bozulması ve e) gereksinimin artması sonucu ortaya çıkmaktadır. Alımın azalması ile oluşan çinko eksiklikleri primer, diğerleri ise sekonder eksiklikler olarak sınıflandırılır. Çinko eksikliği nedenleri tablo 7.12.1 de gösterilmiştir.
Eksikliğin süresi, derecesi ve görülme yaşma göre çinko eksikliğinin klinik bulguları tablo 7.12.2 de verilmiştir. Çinko eksikliğinin çok çeşitli klinik belirtilere neden olduğu ileri sürülmektedir. Bu tabloda yalnızca çinko süp-lementasyonu ile düzelen bulgular özetlenmiştir.
Tablo 7.12.1: Çinko eksikliği nedenleri
PRİMER EKSİKLİKLER
1. Alımın azalması Kötü beslenme Çinkodan fakir sıvılarla total parente-
ral beslenme Deneysel çinko eksikliği
SEKONDER EKSİKLİKLER
1. Emilimin azalması
Malabsorpsiyon sendromları (Çöliaki
hastalığı, kısa barsak sendromu) Diyette yüksek fitat ve lif (fiber) Diyette fazla EDTA (?) Geofaji (toprak yeme) Acrodermatitis enteropathica
2. Atılımın artması
Viral hepatit, alkol sirozu, alkolizm Hemolitik anemiler (orak hücreli anemi, talassemi) Yanık eksüdasyonu EDTA, penisilamin tedavisi Tiazid grubu diüretikler Eksfoliatif dermatozlar Hemodializ
- Kullanımın bozulması Protein eksikliği Metallotionin defekti (?)
- Gereksinimin artması Gebelik Laktasyon Pretermlik
Alopesi
Diyare
Deri lezyonları
İmmun yetersizlik
Davranış bozuklukları
Hipogozi (tat alamama) Kronik eksikliğe bağlı bulgular
Büyüme ve gelişme geriliği
Hipogonadizm, püberte gecikmesi
Hipogozi
Yara iyileşmesinde gecikme