A. dracunculus L. türünün kurutulmuş veya taze yapraklı dallandır. Bu tür 60-120 cm yükseklikte, kuvvetli kokulu, tam kenarlı ve tüysüz yaprakları olan çok yıllık ve otsu bir bitkidir. Vatanı Orta Rus-yadır. Türk göçleri ile Yakın Doğuya (îran, Anadolu) ve Haçlılar ile de Avrupaya yayılmıştır. Türki-yenin bazı kısımlarında (Ankara, Erzurum, Gaziantep, Urfa) baharat bitkisi olarak yetiştirilir. Kültür bitkisi tohum vermez. Bu nedenle çelik veya köklü dalların ayrılması yöntemiyle çoğaltılır.

Bitki uçucu yağ (% 0.4-0.8), acı madde ve tanen taşımaktadır.

İştah açıcı, hazmettirici, idrar ve gaz söktürücü, adet getirici, kurt düşürücü ve kabız etkileri nedeniyle Orta Çağda geniş bir kullanılış alanına sahip olmuştur. Halen bilhassa iştah açıcı ve hazmettirici olarak infusyon (% 2) halinde kullanılmaktadır. Anadolunun bazı köylerinde toz edilmiş kuru tarhun tuz ile birlikte ekmek üzerine konarak, iştah açıcı olarak yenilir. Genç dalları taze halde yemeklere koku ve tad vermek için kullanılır. İlkbahar mevsiminde demetler halinde sebze pazarlarında satılmaktadır. Zararsız ve etkili bir İştah açıcıdır.

Kurutulmuş yaprak ve dal karışımı aktarlarda

(Erzurum) satılmaktadır.

Tarhun ismi Farsça kökenli olup Arapçada da aynen kullanılmaktadır.

Artemisia (Yavşan) türleri (1) eski Mısırlılar döneminden beri tedavide kullanılmaktadır. Anadoluda 20 kadar Artemisia türü yetişmekte ve bunların

1 – Bazı kitap ve sözlüklerde “Yavşan” ismi Veronica türlerine de verilmektedir. Anadoluda Yavşan ismi yalnız Artemisia türleri İçin kullanılır. Yavşan tuzlası, Yavşan düzlüğü, Yavşan höyüğü gibi yer isimieri Anadoluda yaygındır.

bir kısmı, değişik adlar altında, tedavi amacıyla kullanılmaktadır.

Acıpelin adı verilen bazı Artemisia türlerinin çiçekli dallan Antalya ve Kütahya bölgelerinde, acı lezzetinin kınakına kabuğuna benzetilmesi nedeniyle, sıtmaya karşı toz halinde (acı lezzetini saklamak için sigara kağıdına sarılarak) dahilen kullanılmaktadır.

A. abroîanum L. (Kâfurotu, Erkek pelin, Misko-tu, Kara pelin): 60-120 cm yükseklikte, yaprakları parçalı ve alt yüzde tüylü, limon kokulu, çahmsı görünüşte, çok yıllık bir bitkidir.

A. annua L. (Peygamber süpürgesi): 50-150 cm yükseklikte, tüysüz, kuvvetli ve hoş kokulu, bir yıllık, otsu bir bitkidir.

A. campestrisL. (Kara yavşan): 20-150 cm yükseklikte, hemen hemen tamamen kokusuz, yaprakları genellikle tüysüz, çalı görünüşünde, çok yıllık otsu bir bitkidir.

Uçucu yağ (% 0.5) taşır. Bu yağda pinen, sineol, tuyon, tuyil alkol ve geraniol saptanmıştır (1).

Çiçek durumları Horasani gibi kurt düşürücü olarak kullanılır.

-4. santonicum L. (Syn: A. fragrans Willd., A. maritima L. subsp. monogyna (Waldst. et Kit.) Gams) (Deniz yavşanı, Kokulu yavşan): 60 cm kadar yükseklikte, yaprakları tüylü, çalı görünüşünde, çok yıllık bir bitkidir. Deniz kenarlarındaki kumluklarda ve tuzlu topraklarda bol olarak yetişir. Kuzeybatı ve Orta Anadoluda bulunur.

Uçucu yağ, rezin ve santonûı taşır. Uçucu yağ miktarı bitkinin yetiştiği bölgeye ve toplama tarihine göre değişmektedir. Kayseri civarından toplanan bitkilerde % 1.5 (2), Ankara civarında yetişen bitkilerde ise % 0.6 (3), uçucu yağ saptanmıştır. Bazı ırklar santonin taşırken, bazıları taşımamaktadır.

Çiçek durumları, infusyon (% 2-3) halinde, iştah

açıcı, kuvvet verici, kurt düşürücü ve şeker hastalığına karşı kullanılmaktadır.

A. vulgaris L. (Ayvadana): 50-200 cm yükseklikte, koyu yeşil renkli, hafif kokulu, tüysüz, çalı görünüşünde ve çok yıllık bir bitkidir. Kuzey ve Doğu Anadoluda yetişir.

Etkisi pelinotununkİne benzerse de daha zayıftır.