En önemlisi de, eğer bu durum testisi, haya kesesindeki normal pozisyonuna kavuşturacak bir ameliyatla düzeltilmezse, testis kanseri olma riski 30 ila 50 kat artar. Genellikle durum fark edilir edilmez ameliyat tavsiye edilir. İdeal olan, ameliyatın 2 yaşından önce yapılmasıdır ama ileri yaşlarda da yapılabilir.
Prostat doğuştan küçücüktür ve ergenliğe kadar da küçük halde kalır. Ergenlik çağında testosteron seviyesi yükselir ve prostat büyümeye başlar. Testosteron seviyesi 40 yaşından sonra her on yılda bir yaklaşık %10 azalır. Bununla birlikte, testosteron seviyesi düşse bile, prostat büyümeye devam eder ve yaşlılıkta da büyümeye devam eder. Genç erkeklerde prostat büyümesi nadirdir, 30 yaş civarındakilerde % 10’dan daha az görülür. Ancak 60 yaş civan erkeklerin yarısından fazlasını etkiler, 85 yaş civarı erkeklerin yaklaşık %90’ında yaygın bir risk faktörüdür.
SEMPTOMLARI
85 yaş civan Amerikalı erkeklerin dörtte birinde, tedavi gerektiren prostat büyümesi belirtileri görülür. Prostat büyümesi olan erkeklerin yaklaşık olarak yansında hiçbir zaman herhangi bir belirti görülmez. Diğerlerindeyse, büyümüş prostat, idrar yoluna (mesanedeki idrar boşaltan) baskı yapar, bir nevi bahçedeki hortumun üzerine basmak gibi. İdrar akışı engellenir; bu da, idrarı idrar yoluna itmek için mesaneyi daha çok çalışmaya zorlar. Zamanla, idrar yolundaki baskı o kadar şiddetli hale gelebilir ki, çok gayret etseniz bile, mesanenizi tamamen boşaltamazsınız.
Sonuç olarak, sanki acilen idrara çıkmanız gerekiyormuş gibi hissedebilirsiniz ama bunu yapmak için çok zorlanmak durumunda kalırsınız. İdrar akıntınız zayıf olabilir ya da durup tekrar başlayabilir, ya da idrara çıktıktan sonra damla damla akıtabilir ve sanki mesanenizi tamamen boşaltmıyormuş gibi hissedersiniz. Ek olarak, sık idrara çıkma ihtiyacı hissedebilirsiniz ve geceleyin de sık sık tuvalete gitmek için kalkmak zorunda kalabilirsiniz. Bazı erkeklerde istemsiz idrar akıntısı, idrar kaçırma da görülebilir.
Bazı ilaçlar, belirtileri daha da kötüleştirebilir. Örneğin, idrar miktarını artıran diüretikler (idrar söktürücüler) genellikle belirtileri iyice arttırırlar. Diğer ilaçlar da mesanenin kasılma gücünü azaltmak suretiyle sorunlara neden olabilir, en çok da antikolinerjik ilaçlarla. Son olarak, psödoefedrin gibi dekonjestanlar da prostat büyümesi olan erkeklerin mesanelerini boşaltmalarını zorlaştırır.
Büyümüş bir prostat, tıbbi bakım gerektiren komplikasyonlar üretebilir. Eğer tıkanma mesanenin idrar tamamen boşaltmasına engel oluyorsa, hastalığın tekrarlanmasına ve ciddi idrar yolu enfeksiyonlarına karşı direnciniz olmayabilir. Bu durumda mesane taşı oluşturma riskiniz de artar. Prostat büyüdükçe, idrar yolundaki kan damadan çatlayabilir ve bu da idrarda kan görülmesine yol açar.
Eğer idrar tıkanması uzun süre tedavi edilmezse, mesane o kadar çok şişer ki böbreklerden yeteri miktarda idrar atılamaz. Çok şiddetli vakalarda bu durum böbrek yetmezliğine neden olur. Yine de, böyle büyük komplikasyonlara sık rastlanmaz.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ
Doktorunuz tıbbi öykünüzü dinleyip idrar akışınızı ve ne kadar zamandır belirtileriniz olduğunu sorar. Ayrıca, dijital rektal muayene (prostatın makattan parmakla muayenesi ve muhtemelen prostata özgü antijen testi (PSA) yapar. Tedavi, belirtilerinize ve doktorunuzla birlikte vereceğiniz karara bağlıdır. Bu seçenekler arasında “Bekle-Gör” (dikkatli takip) yöntemi, ilaçla tedavi ve çeşitli cerrahi işlemler yer alır. Bazen de lazerli ameliyat ve bitkisel tedavi gibi deneysel tedaviler denenir.
Prostat Kanseriyle Yaşamak
“Ameliyatımdan sonra (radikal prostatektomi) iyileşme döneminin çok zor gittiğini fark ettim. Bir prostat kanseri destek grubunun varlığını keşfetmem, iyileşmeme muazzam bir farklılık kattı.
Konuşmak istemediğim (ya da insanların konuşmasını istemediğim) bir konu varsa, o da prostat kanseridir. Bu yüzden başlangıçta gitmekte tereddüt ettim. Ama hemen anladım ki buradaki grup, en azından benim başıma gelen şeyi yaşamış olan erkeklerden oluşan bir gruptu. Yavaş iyileşme, hastalığın tekrar depreşme olasılığı, iktidarsızlık ya da idrar kaçırma gibi konuların hepsi bu gruptakilere çok tanıdık geliyordu. Aslına bakarsanız, prostat kanserinden iyileşmenin zorlukları hakkında cerrahların bildiğinden çok daha fazlasını biliyorlardı. Grupların çoğunun kadınlar ve erkekler için “ikişer ikişer” toplantıları da oluyordu. Bunların, bu özel hastalığın sıkça getirdiği mahrem sorunları ele almada muazzam bir yararı oluyor.
Toplantılara hâlâ takılı bir Foley sondam ve bacağıma kayışla bağlanmış idrar biriktirme torbam varken gitmeye başladım ve destek grubu üyesi arkadaşlarım tarafından o kadar rahatlatıldım ki neredeyse sinemaya bile o vaziyette gidebilirdim. Destek grubu, sizin, işlerin yoluna gireceğini, sorunlarınızla yaşamayı (ve üstesinden gelmeyi) öğrenebileceğinizi ve sizinle aynı yoldan geçmiş bir sürü insan olduğunu ve üstelik daha da kötüleştiği halde hâlâ gülümseyebilen bir sürü insan olduğunu öğrenmenize yardım ediyor.”
Michael Korda, Baş Editör, Simon&Schuster. Erkek Erkeğe’ nin yazarı. New York, Simon & Schuster.
Sinir sistemi Beyin hücrelerinin ölmesi ve sinir taşıyıcısı (nörotransmiter) üretiminin gerilemesi, tepkilerde yavaşlama ve tat alma ve işitme gibi duyu algılarının keskinliğinin azalmasıyla sonuçlanır, ama etkisi önemsiz düzeydedir.
Kardiyovasküler sistem Kas hücrelerinin yerini sıkar dokusu aldığından, kalp hafif büyür. Kalbin büyümesiyle de kalp fonksiyonundaki etkililik biraz azalır. Öte yandan, bir kalp hastalığı mevcut değilse, kalp fonksiyonlan çok yaşlı insanlarda bile çok iyi durumdadır.
Solunum sistemi Akciğerler esnekliğini biraz yitirir, daha az havayla dolabilir ya da hava tamamen verilemeyebilir ve öksürme refleksine etkin bir şekilde cevap veremez. Bu da yaşlılan, akciğer enfeksiyonlarına karşı daha korunmasız hale getirir.
Kas sistemi Kemik erimesi ya da osteoporoz adı verilen kemik dokusunun kaybı ilerler. Kas gücü ve yoğunluğu azalır. Güçlendirme egzersizleri/ Strength Trainin her iki durumu da düzeltmeye yardımcı olur.
Sindirim sistemi Sindirim enzimlerinin miktarı azalır, bu durum da vücut tarafından çok az vitamin ve besin emilir.
Bağışıklık sistemi Bağışıklık sisteminin en önemli hücreleri, özellikle de T hücreleri etkinliği azalmış olarak çakşır.
Üreme sistemi Menopoz döneminde kadınların yumurtalıkları estrojen ve progesteron üretimini durdurur, bu da doğurganlık yetisinin yitirilmesine neden olur. Ancak, adrenal bezler ve yağ hücreleri bir miktar (her kadında farklı miktarlarda) estrojen üretmeye devam eder. Erkeklerin de testosteron hormonu 65 ila 70 yaşından sonra sabit bir şekilde azalır (ancak erkekler ereksiyon olabilir, bir miktar sperm üretebilir ve çocuk sahibi olabilir).
İdrar sistemi Böbreklere giden kanın azalması, böbreklerin kandaki atık maddeleri ayıklayıp idrar oluşturma yeteneğini zayıflatır. Çoğu insanda böbreklerdeki bu hafif zayıflama ciddi hiçbir yan yetki yaratmaz. Çoğu insan yaşlandığı zaman daha sık idrara çıkma ihtiyacı duyar. Geceleyin bir veya iki kere tuvalete gitmek de buna dahildir. Ayrıca idrar yapma isteği daha ani olur. İdrar sızdırma ise yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir.
Hormonal sistem Yaşlanmayla birlikte pek çok hormonun üretimi biraz azalır. Üreme organlarının dışında, diğerlerinin vücut üzerine bilinen önemli etkileri yoktur. Yine de, bilim göreceli olarak bu konu hakkında çok az bilgiye sahiptir.
Her vücut sistemi kendi zaman dilimine göre yaşlanır ve bu zaman dilimleri insandan insana çarpıcı bir biçimde farklılık gösterir. Yaşlanma vücudunuzda kaçınılmaz çanları çalmaya başlasa da, birkaç önemli önleyici tedbir alarak süreci yavaşlatabilirsiniz. Bu önlemler şöyle sıralanabilir: güneşe maruz kalmaktan kaçınmak, sigara içmemek, alkol tüketiminizi sınırlamak, dengeli ve sağlıklı beslenmek, egzersiz yapmak ve erken fark edilebilecek hastalıklar için tarama testleri yaptırmak.
Önemli olan normal işleyişinizde bir değişiklik olup olmamasıdır. Eğer normal düzeninizde herhangi bir değişiklik olur ve devam ederse, bu durumu doktorunuza bildirmeniz gerekir. Kabızlığın tedavisinde, daha fazla meyve ve sebze yiyerek ve pisilyum ya da metilselilöz (herhangi bir eczaneden reçetesiz olarak alınabilir) kullanarak lif miktarını artırmak yer almaktadır.
Yaşlı yetişkinlerin günde sekiz bardak sıvı tüketmesi genellikle iyi bir fikirdir. Ancak, kalp yetmezliği ya da idrar kaçırma ya da diğer idrar yolu anormalliği olan yaşlıların, kabız-lığı gidermek için çok miktarda sıvı tüketmekten kaçınmaları gerekmektedir. Gençlerde bu iyi bir alışkanlık olmasına rağmen, kalp ve idrar sorunlarını komplike edebilir.
Bir öğün yedikten sonra, özellikle de kahvaltıdan yaklaşık 6 dakika sonra tuvaletinizi yapmaya çalışın. Bir öğünün hemen sonrası, , bağırsakların atıkları vücuttan atmak için en aktif olduğu zamandır. Ayrıca, kısa yürüyüşler (birkaç cadde boyu) böyle çoğunlukla dışkılamayı tetikler.
Yaşlanmayla birlikte, vücut soğuğa maruz kaldığında sabit vücut ısısını gittikçe daha da fazla koruyamaz hale gelir. Ayrıca, vücut ısısındaki düşüşü algılayan mekanizma yaşlanmayla birlikte daha az duyarlı hale gelir ve yaşlı bir insanın soğuğa karşı tepkisini yavaşlatır.
Yaşlı bir insanın hipotermi geçirmesi için aşırı soğuğa maruz kalması gerekmez. Yaşlı insanın hafif soğuk bir ortamda bulunması bile bunun için yeterli olabilecektir. Hipoterminin ilk belirtileri uyuşukluk, halsizlik ve kanın bölgesinin üst kısmının soğuk olmasıdır. Bu belirtilerin ardından da hissizlik, koma ve nihayet ölüm gelir.
Hipotermi, öncelikle hayati önem taşıyan iç organlara kan gitmesini sağlayacak şekilde, vücudu yavaş yavaş ısıtmak suretiyle tedavi edilir. En basit teknik, hastanın sıcak hava solumasını sağlamaktır. Son derecede acil durumlarda, kan bir makine ile ısıtılarak kan dolaşımı dışarıda yaptırılır ve ardından tekrar vücuda verilir.