P.pğu Anadolu (Erzurum, Diyarbakır ve Siirt bölgeleri) da yetişen bazı meşe {Qucrcus libanİ Oli-vier, Q. persica Jaub. et Spach, Q. vallonca Kotschy ve diğerleri) türlerinin yapraklan üzerinde meydana gelen usarenin toplanması ile elde edilir.

Tatlı lezzetli ve açık yeşil renkli parçalar halindedir.

Sakkaroz ve glikoz taşır (2, 3).

Tat verici ve müshil olarak kullanılmaktadır. Zararsız bir müshildir. Ortaçağdan beri tanınmaktadır (4,5,6).

Evliya Çelebi Malatya bölgesinde elde edilen kudrethelvası için şöyle yazmaktadır (7).

“Dağlarında Gerengu denilen kutrethelvası olur. Allahın emriyle gökten yağıp meşe ve pelit ağaçlarının yapraklarında olan bir müshil helvadır”

Türk kudrethelvası, Diyarbakır kudrethelvası veya Gezengevi isimleriyle tanınır. Bu sonuncu isim Farsça Gaze-elefi kelimesinden gelir. Bkz. Balsıra tomurcuğu.^:

Cotoneaster nummularia Fisch. et Mey. (Dağ-muşmulası): 2-3 m yükseklikte, kışın yaprağını döken, beyaz çiçekli bir ağaççıktır. Meyva 6-8 mm uzunlukta ve kırmızı renklidir. Batı bölümü hariç hemen bütün Anadoluya yayılmış bir bitkidir.

Meyvaları iştah açıcı, midevi ve balgam soktürücü olarak kullanılır. Bu bitkiden İranda “Şirkhişt” denilen bir nevi kudrethelvası elde edilmektedir (8). Bu şekerli maddenin (glikoz ve sakkaroz taşır) Anadoluda da elde edilip edilmediği bilinmemektedir.

C. mahaleb (L.) Miller (Syn: Prunus mahaleb L.) (tdris ağ.) (Rosaceae) türünün kurutulmuş olgun tohumlarıdır. Bu tür 10 m kadar yükselebıien, beyaz çiçekli bir ağaçtır. Türkiyede yaygın olarak yetişmektedir.

Mahlep tohumu elde etmek için olgun meyvalar sıyrılarak aiınır. Güneşte kurutulur. Silindirler arasında geçirilerek çekirdek kırılır ve elenerek çekirdek tohum kabuğundan ayrılır. Halen memleketimizde mahlep Tokat, Niksar, Zile, Amasya, Çorum ve Mardin bölgelerinde elde edilmektedir. Mardin bölgesi ürünü beyaz renkli ve hafif kokulu olduğundan piyasada fazla tutulmamaktadır.

Sabit yağ (%27-40) ve kumarin taşımaktadır. Mahlep tohumu yağında %39 kadar eleostearin asidi vardır ve bu yağ boya endüstrisinde kullanılır (1,2,3).

Mahlep tohumu kuvvet verici, cinsel gücü kuvvetlendirici, balgam söktürücü, idrar arttırıcı, nefes darlığı (astma)na karşı ve prostat büyümesini önleyici olarak kullanılmaktadır. Ayrıca şeker hastalığına karşı da tavsiye edilmektedir.

Tavşanlar üzerinde yapılan deneylerde kan şekerini düşürücü bir etkiye sahip bulunmadığı gösterilmiştir (4)

Genellikle toz edilir ve bal ile karıştırılarak macun şeklinde alınır. Tehlikesiz ve etkili bir drogdur.

İdris ağ. dallan, kabuklarında kumarin bulunduğu için, hoş kokuludur. Bu nedenle eskiden idris ağacının dallarından tütün içmekte kullanılan çubuklar yapılırdı.

Mahlep tohumu Türkiyenin bir dışsatım ürünüdür. Diğer isimler: Melem (Tunceli: Ovacık). ,_T