Usnik asit (% 4 kadar) taşımaktadır. Bu bileşik bakterilerin üremesini önleyici bir etkiye (antibiyotik etki) sahiptir.

Haricen yara iyi edici ve kan kesici olarak kullanılır. Bİr miktar liken kanayan yer üzerine konur ve sıkıca sarılır.

Evernia prunastri (L.) Ach. (Meşe likeni): Tal-lus kısmı yapraksı, dallı ve çatallı olan bir likendir. Orta kısım ile bulunduğu yere bağlanır, diğer kısımları serbesttir. Üst yüz sarımtırak yeşil, alt yüz ise beyazımtırak renklidir. Karadeniz bölgesi ormanlarında bol olarak bulunur. Bilhassa Meşe, Ak-çaağaç, Kayın, Gürgen ve Karaağaç türleri üzerinde yetişmektedir,

Gövdesi, Meşe likeni (Lichen Quercus) ismi altında parfümeri sanayiinde fiksatör olarak kullanılmaktadır. Türkiyenin bir dışsatım ürünüdür.

Türkiyede yetişen likenler, bunların kullanılış alanları ve kimyasal yapıları hakkındaki bilgilerimiz çok azdır (2, 3).

Değişik Orchis, Ophrys, Dactylorhiza ve diğer cinslere ait türlerin (Orchidaceae) çiçek açma mevsiminde toplanıp, haşlandıktan sonra güneşte kurutulmuş yumrularıdır. Salep elde edilen türler yum-rulu, çiçekleri böcek biçiminde, çok yıllık otsu bitkilerdir (Resim; 59). Bilhassa kireçli topraklarda yetişirler.

Salep Anadoluda genellikle yumrusu toparlak olan türlerden (Orchis ve Ophrys türleri) elde edilmekte ise de Doğu Anadoluda yumrusu dallı olan türlerden (Dactylorhiza türleri) de yararlanılmaktadır. Salep elde etmek için Muğla bölgesinde biltıassa Orchis anatolica Boiss, ve O. italica Poiret, Kastamonu bölgesinde ise O. mascula L. ve O. purpurea Hudson türlerinin yumruları toplanmaktadır (4-7).

! – Yazıuoğlu, T.: Türkiyenin nebatî yağ zenginliği. Türkiyenin yağ, tohum ve meyvelerile nebati yağlan üzerinde tecrubi arttırmalar – Ankara Y. Zir. Enst. Derg. 2: 68ü (1945).

2 – Yazıcıoğlu, T.: Eine Studie über dic Zusammensetzııng der Früchte der türkischen Pıstazienarten-Zeit, Fette und Seifen 52:

89 (1950).

3  – Ayfer, M: aynı yayın.

4 – Büytop. T. ve Sezik, E.: Türk salep çeşitleri üzerinde araştırmalar – İstanbul Ecz. Fak. Mecm. 4; 61 (1968).

5  – Baytop, T.: Çayır salebinin menşei – İstanbul Ecz. Fak. Mecm. 4: 69 (1968).

6  – Sczik. E.: Türkiye’de Orchidaceae familyası – IV. Bitkisel İlâç Hammaddeleri Toplantısı, bildiriler 77, Eskişehir (1983).

7 -. Sezik, E.: Orkidelerimiz 141, İstanbul (1984).

İstanbul piyasasında hakiki salep yanında aşağıdaki isimler altındaki maddeler de satılmakta ve salep yerine kullanılmaktadır.

Sun’i salep: Beyaz renkli ve çok ince bir tozdur. Nişasta ve kristal taşımaz. Suda kolaylıkla şişerek müsüajımsı bir kitle vermektedir. Avrupadan (Almanya) ithal edilmektedir. Eczacılık sanayiinde stabilizatör olarak kullanılan bir bileşiktir.

Thuya articulata Desf. (Syn: Callitris quadrivalvis Vent.) (Cupressaceae) ve diğer türlerden elde edilen bir oleorezinadır. Bu tür bilhassa Kuzey Afrika (Fas, Cezayir)’da yetişir ve drog bu ülkelerde elde edilir. Bitki 5-6 m yükseklikte küçük bir ağaçtır. Rezina gövde ve dallardan kendi kendine veya yapılan yaralardan akarak sertleşir.

Sandalos açık sarı veya beyazımsı renkli, üzeri tozlu bir tabaka ile kaplı, kolaylıkla kırılan ve sıcakta sakız gibi yumuşayan özel ve kuvvetli kokulu taneler halindedir.

Uçucu ydğ {% 1 civarında), rezin, ac -“addeler ve organik asitler taşımaktadır.

Haricen (bilhassa yakı halinde) ve dahilen romatizma ağrılarım dindirici olarak kullanılır. Birçok preparatın içine koku verici olarak girer. Tütsü olarak kullanılır. İyi bir cila maddesidir.

Zeytin yağındaki çözeltisi, Sandalos yağı ismi altında narıcen romatizma ve siyatik ağrılarına karşı Kullanılır

Diğer isimler: Sandalus, Sandarak, Sandarns.

Laburnum anagyroides Medicus (Syn: Cytisus laburnum L.) (Leguminosae) türünün olgun tohumlarıdır. Bu tür 6 m boya kadar erişebilen bir ağaççıktır. Yapraklar 3 yaprakçıklı, uzun saplı. Yaprak-çıklar basit, sivri uçlu, üst yüz koyu yeşil ve çıplak, alt yüz daha açık renkli ve yatık tüylü. Çiçekler uzun salkım durumlarda toplanmış, durumun sapı tüylü. Korolla kelebek biçiminde, altın sarısı renkli. Meyva bakla biçiminde, çok tohumlu ve üzeri tüylüdür. Türkiyede bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.

Alkaloitler (silisin ve diğerleri) taşımaktadır.

Eskiden boğmaca ve astım krizlerini geçirici olarak kullanılırdı. Çok zehirli olduğundan dikkatle kullanılmalıdır. Çiçekleri kusturucu, müshil ve safra söktürücü etkilere sahiptir.

İpek, S. ve Siiüüpınar, N.: Aloe vera (L.) Burm.fil. bitkisinin yapraklarındaki antrasen türevleri – XI. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, Bildiri kitabı 247, Ankara (1997).

Diğer isimler: Altmyağmuru.

Toksikolojik etki: Bütün bitki zehirlidir. Zehirlenmeler bilhassa çocukların meyva ve tohumlarını yemesi ile meydana geîir. Bazı hayvanlara (meselâ keçi) bu bitki zehirli olarak etki göstermez. Buna karşılık, bu bitkiyi yiyen hayvanların et ve sütleri zehirlidir. Türkiyede nadir bir bitki olduğundan memleketimizde bu tür ile zehirlenmelere Çok az rastlanır. .

Bkz. Mor salkım.