Etiket: şifalı bitki kökleri

AYRIK KOKU

Agropyron repens (L.) Beauv. (Syn: Triticum repens L., Elymus repens (L.) Gould) (Gramine-ae) türünün kurutulmuş toprak altı kısımlarıdır. Bu tür 30-120 cm yükseklikte, çok yıllık otsu bir bitkidir. Boş tarlalar ve yol kenarlarında bulunur.

Dış görünüş: Sarımsı renkli, parlak, 2-3 mm çapında, silindir biçiminde, içi boş, boyuna çizgili, değişik uzunlukta parçalar halindedir.

Bileşim: Müsilaj, karbonhidratlar, kalsiyum ve potasyum tuzları taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: Halk arasında çok tanınmış bir idrar arttırıcı ve taş düşürücüdür. Etkisi oldukça zayıf olup taşıdığı potasyum tuzlarından ileri

gelir.

Kullanılış şekli: Dekoksiyon (% 2-5), günde 2-3 bardak içilir. Tadı hoş olmadığından dekoksiyona bal veya limon ilavesi uygundur.

İdrar arttırıcı olarak mısır püskülü ve arpa İle beraber kullanılır ise daha etkili sonuç alınır. Sunun için 30 gr ayrık kökü, 30 gr arpa ve 30 gr mısır püskülü bir litre suda beraberce 10 dakika kaynatılır, soğuduktan sonra süzülür, bal veya pekmez ile tadlandınlır ve günde’3-4 bardak içilir. Bu karışım etkili ve zararsız bir idrar söktüriicüdür.

SUBALDÎRANI KÖKÜ

Sikutoksin isimli zehirli bir bileşik taşır. Yaprakları (Foiium Cicutae virosae) haricen lapa halinde, yatıştırıcı olarak kullanılmaktadır. Kök ve meyva-ları (Semen Cicutae virosae) çok zehirli olduğundan dahilen kullanılmaz.

1  – Collas.B.C: U Turquie en 1861, 191 Paris (1861).

2 – Gürgen, A. R.: Türkiyenin zehirli nebatlarının en ehemmiyetlileri üzerifide kimyevi araştırmalar- Ankara Y. Zir. Enst.

Çalışmalar, sayı 138, Ankara (1943).


Toksikolojik etki: Bütün bitki ve bilhassa toprak altı kısmı zehirlidir. Memleketimizde insanlarda zehirlenme yaptığına rastlanmamıştır. Bilhassa hayvanlarda zehirlenme yapmaktadır.

AMBERPARİS KÖKÜ

Berberis vulgaris L. (Berberidaceae) türünün kurutulmuş kökleridir. Bu tür 1 m kadar bir yüksekliğe erişebilen, çalı görünüşünde, dikenli ve sarı çiçekli bir ağaççıktır. Meyvası olgunlukta kırmızı renkli olarak kalır. Gövde ve kökün iç kısmı parlak sarı renklidir. Kuzey Anadolu bölgesinde yetişir.

Bileşim: Alkaloitler (berberin, columbamin, jatrorrhizin, palmatin ve diğerleri) taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: Amberparis (2) kökü veya kök kabuğu (Cortex Berberidis radicis) iştah açıcı, ateş düşürücü ve kuvvet verici etkilere sahiptir. İnfusyon (% 2), günde 2-3 bardak içilir.

‘tnB. crataegina DC. (Karamukdikeni (3).Dikenü-zümü): 2 m kadar yükselebilen, çalı görünüşünde, san çiçekli bir bitkidir. Meyvalar olgunlukta siyah bir renk alır. Anadoluda yaygın bir türdür.

Bu türün kökleri yukarıdaki türün kökleri yerine kullanılabilir. Meyvaları (Fructus Berberidis crataeginae) tanen, organik asitler (malik, tartrik, sitrik) ve vitamin C taşımaktadır, idrar arttırıcı ve balgam söktürücü olarak, infusyon halinde, kullanılır. Türkiye’nin bir ihraç ürünüdür.

Sivas bölgesinde, taze veya kuru meyvalarından

1 – Baytop. T. und Terzioğiu, A.: Cber die osmanischen Ambra Tabletten Beitrage zur Geschıchte de Pharmazie 30 (2): 14 (1978).

2- Arapça “Amirbaris” kelimesinden.

3 – Agrostemma githago L. (Caryophyllaccae) türüne de “Karamuk” ismi verilmektedir

hazırlanan hoşaf, şurup veya Garaş (kara aş) ismi verilen tatlı halinde gıda olarak kullanılmaktadır (1). Meyvalarm ekşi lezzetli olması bu tatlılara mayhoş bir lezzet verir.

Bu türün yapraklan (Folium Berberidis crata eginae) meyvalar gibi kullanıldıktan başka, bulgur pilavı ve çorba gibi yemeklere lezzet vermek (ekşi lezzet) için katılır (Konya bölgesi).

Diğer isimler: Kadıntuzluğu, Karamuk ağacı, Sarı ağaç, San çalı, Sarı odun.

Etki ve kullanılışı: Gaz söktürücü, iştah açıcı, süt arttıncı ve uyku verici gibi etkileri bulunmaktadır. Uygulamada bilhassa gaz söktürücü olarak kullanılmaktadır.

Bazı içkilerin (rakı, anizet gibi) yapımında kullanılmaktadır. Sezai Deymer rakıda anason esansının miktar tayini için kolay bir metot tarif etmiştir

Kullanılış şekli: Toz 0.5 • 1 gr, günde bir iki defa, İnfusyon (% 1-2), günde 2-3 bardak içilir,

Diğer isimler: Enison, Mesirotu (Burdur, Karamanlı), Raziyaneirumi

BASUROTU KÖKÜ

Ranunculus ficaria L. (Ranunculaceae) türü-

nün taze kökleridir. Bu tür parlak sarı çiçekli, 10-20 cm yükseklikte, yaprakları kalp biçiminde ve

saplı, kökleri parmak gibi etli olan çok yıllık otsu bir bitkidir. Kuzey, Batı ve’Güney Anadoluda yaygındır.

Etkili maddesi doymamış lakton türevleridir (ranunkulin, protoanemonin). Bu maddeler yakıcı olduklarından taze drog tahriş yapıcıdır.

Kabız Ve yara iyi edici etkiye sahiptir. Haricen merhem halinde basur memelerine karşı kullanılır (6). Günde iki defa kullanmak ile iyi sonuçlar alınmaktadır. Basurotu merhemi şöyle hazırlanır.

Basurotu hulâsası 5 fer

Kavak merhemi 50 gr

Bu iki madde bir havanda iyice karıştırılır.

Dahilen kullanılışı zararlıdır.

Diğer isimler: Basurotu, Yağlıçiçek.

ÇÖFLEMECİK KÖKÜ

root)

Helleborus orientalis Lam. (Ranunculaceae) türünün kurutulmuş kök ve rizomlarıdır (6). Bu tür 60 cm’ye kadar yükselebilen, gövdesi yapraksız, çok yıllık otsu bir bitkidir (Resim: 40). Kışın yapraklarını dökmez. Yapraklar 7-10 parçalı, parçalannke. narları testere gibi dişli. Çiçekler yeşilimsi beyaz renkli. Meyva 2-2.5 cm uzunlukta ve çok tohumlu. Karadeniz bölgesi dağlarında bol olarak yetişmektedir.

Dış görünüş: 3-5 cm uzunluk ve 0.5-1 cm çapında, etrafı kökler ile kaplı, siyah renkli parçalardan ibarettir.

Bileşim: Saponinler ve glikozitler (hellebrin ve diğerleri) taşımaktadır (7,8).

Etki ve kullanılış: Çok tahriş edici olduğundan dahilen kullanılışı bulunmamaktadır. Haricen bilhassa veteriner hekimliğinde hayvanların derilerinde bulunan parazitlere karşı kullanılır.

Memleketimizde bu drog sancılanan hayvanları iyi etmek için geniş mikyasta kullanılmaktadır. Sancılanan hayvanın kulağı bir bıçak ucu ile delinir ve meydana gelen yara içine bir kök parçası sokulur (1). Hararet yükseltici bir etkisi olduğu gösterilmiştir.