Etiket: Şifalı Bitki C

CEVİZ YAPRAĞI

Juglans regia L. (Juglandaceae) türünün kurutulmuş yaprağıdır. Bu tür 25-30 m yüksekliğe kadar ulaşabilen, kışın yaprak döken, gösterişli bir ağaçtır. Yapraklar tek tüysü, yaprakçıklar tam kenarlı ve kuvvetli kokuludur. Kuzeydoğu ve Doğu Anadoluda yabani olarak yetiştiği gibi, bahçelerde de yetiştirilmektedir. -•“:

Drog elde etmek için yapraklar haziran4emmuz aylarında toplanır, havadar ve gölgelik bir yere serilerek kurutulur.

Dış görünüş: 20-30 cm uzunlukta bileşik bir yapraktır. Her bir yaprakta 7-9 yaprakçık bulunur. Yaprakçıklar yumurta biçiminde, tam kenarlı, 6-15 cm uzunlukta, koyu yeşil renkli ve

Biledim: Tanen, uçucu yağ ve acı lezzetli bir boyar madde (jugîon) taşımaktadır. Bu maddenin re-düklenmiş türevi taze yapraklarda glikozit halinde bulunur.

Etki ve kullanılış: Çok kullanılan bir halk ilâcıdır. İştah açıcı, kabız, kan şekerini düşürücü, kuvvet verici etkileri vardır. Deri hastalıklarında, antiseptik olarak, haricen kullanılır. Ceviz yaprağı veya taze meyvarun üzerindeki yeşil kabuk ile yün, pamuk veya *igek«iplikler kahve rengine boyanabilir.

İ – Koçak, H.: Birkaç galenik preparat meselesi hakkında – İstanbul Üniv. Ecz. Fak. doktora tezi (1951).

2 – Çalış, t. ve Ersöz, T.: Genîiana olivieri ve Gentiana gelida üzerinde karşılaştırmalı bir çalışma- VIII. Bitkisel İlaç

Hammeddeİeri Toplantısı, bildiri özetleri 30, İstanbul (1989).

3 – Eşberk, T. ve Harmancıoğlu, M.: Ceviz (Juglans regia L.) – Ankara Üniv. Zİr. Fak. Yıll. 2: 42 (1952).


Birinci Dünya Savaşı arasında Türk ordusundaki askerlerin çadırları ve ebiseleri ceviz yaprağı ve soğan kabuğu karışımından elde edilen bir hulâsa ile

Taze yaprakların kuru yapraklardan daha etkili olduğu sanılmaktadır. Yaprak yerine taze ceviz mey vasinin üzerindeki kabuk (ceviz kapçığı) (Pericarpium Juglandis nucum) da kullanılabilir.

ÇAM TEREMENTİSİ

Değişik Pinus (Çam) türlerinin (Pinaceae) gövdesine yapılan yaralamalar sonucu elde edilen bir maddedir. Türkiyede P. brutia Ten. türünden ve bilhassa Muğla bölgesinde elde edilmektedir (4) (Resim: 69).

Dış görünüş: Bal kıvamında, soluk san veya soluk yeşilimsi renkli, özel balsam kokulu ve acı lezzetli bir maddedir. Suda çözünmez. Organik çözücülerde kolaylıkla çözünür.

Bileşim: Rezin (% 70-90) ve uçucu yağ (% 10-

28) taşımaktadır.

1  – Berk (Baytop), A.: L’Achillea micrantha M. B., Laplante et l’essence – Farmakolog 21: 242 (1951).

2 – Tanker, M. ve Küsmenoğlu, Ş.: Achillea vvıİhelmsüC. Koch uçucu yağının gaz kromatografisi İle incelenmesi-V. Bitkisel

İt uç Hammaddeleri Toplantısı, Bildiri kitabı 115, Ankara (1987).

3  – Schmaus, G. ve ark.: Volaüle constituents of Rhus coriaria and Achillea wilhelmsii from Turkey K. H. C. Başer ve N.

Güler (eds.): Essential oiis 178, İstanbul (1993).

4 – Berke!, A. ve Huş, S.: Kizılçam (Pinus brutia) dan meşcereyi ve ağacın teknik vasıflarım koruyan modern metotlarla reçine

istihsali araştırmalar İstanbul Üniv. Orman Fak. Der. 6: 101 (1956)1

Etki ve kullanılış: Solunum ve idrar yolları hastalıklarında kullanılan etkili bir antiseptiktir. Tahriş yaptığından böbrek rahatsızlıkları olanlarda kullanılmamalıdır. Haricen kullanılışı tahriş edici özelliğine dayanır. Boya ve kâğıt endüstrilerinde çok kullanılan bir katkı maddesidir.

Diğer isimleri: Çamsakızı, Reçine, Terebantin, Terebentin.

Türkiyede, yabani olarak, aşağıdaki 5 Pinus türü yetişmektedir (1)

P. bruîia Ten. (Kızıl çam)

P. halepensis Miller (Halep çamı)

P. nigra Arn. subsp. pallasiana (Lamb.) Holm-boe (Karaçam, Toros çamı)

P. pinea L. (Fıstık çamı)

P. sylvestris L. (Sarı çam)

Bu türlerden elde edilen aşağıdaki droglar halen tedavi alanında kullanılmaktadır.

ÇAM YAPRAĞI ESANSI

Pinen Ter, süvestren, kadinen, terpineol ve bor-nil asetat gibi bileşikler taşımaktadır.

Dahilen göğüs nezlesine karşı, balgam söktürücü, yatıştırıcı ve antiseptik (belsoğukluğunda) olarak, günde 1-3 damla (bir kesme şeker üzerine damlatılarak) alınır. Haricen, merhem halinde romatizmaya karşı, ağrıyan yere sürmek suretiyle kullanılır.

ÇENGEL SAKIZI

ChondriUâ^funcea L. (Compositae) türünün köklerinden elde edilen bir sakızdır. Bu tür 40-100 cm yükseklikte, iki yıllık, ait kısmı tüylü ve otsu bir bitkidir. Alt yapraklar parçalı ve dişli kenarlı. Üst yapraklar tam. Çiçekler koyu san renkli ve dalların ucunda küçük kapitulumlarda toplanmıştır. Trakya ve Anadoluda yaygın bir bitkidir.

Sakız elde etmek için ilkbaharda gövde toprak hizasından kesilir. Meydana gelen süt bıçak ile kazınarak alınır, 2 cm kadar uzunlukta ve silindirik parçalar haline getirilir ve sertleşmemesi için su içinde saklanır.

Midevi olarak çiğnenir. Haricen yara iyi edici olarak da kullanılmaktadır.

Diğer isimler: Akhindiba, Çengelotu, Cenger, Çenger, Karakavut.

ÇİĞDEM YUMRUSU

Crocus cancellatus Herbert (İridaceae) ve buna yakın diğer türlerin taze yumrusudur. Bu tür 4-7 yapraklı, sonbaharda çiçek açan, çok yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekler mavimsi leylak renkli, 6 parçalı, stamen 3 tane, stilus çok parçalı. Yumrunun üstü koyu kahve renkli ve kafes görünüşünde bir kabuk ile kaplıdır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygın bir türdür.

Nişasta ve şekerler taşımaktadır.

Prof. Asuman ve Turhan Baytop’un Anadolu çiğdemleri üzerinde yaptıkları çalışmalar nedeniyle, Denizli civarında (Honaz dağı) yetişen bir çiğdem türüne Crocus baytopiorum adı verilmiştir

d).

Diğer isimler: Çidem, Gözenek (Kayseri: Bünyan).

Anadolunun bazı bölgelerinde ilkbaharın gelişi, çocuklar tarafından “Çiğdem pilavı” pişirilerek

kutlanmaktadır (2). Baharın müjdecisi olan çiğdemler açınca, mahallenin çocukları, maniler söyleyerek, evleri kapı kam dolaşırlar. Her eve bir demet çiğdem çiçeği vererek karşılığında pilav yapmak için yağ, bulgur, tuz gibi şeyleri alırlar. Kasabanın dışında uygun bir yerde toplanan çocuklar topladıkları bulgura, çiğdem yumrularını katarak “Çiğdem pilavı” hazırlarlar ve hep birlikte eğlenerek yerler.

Söylenen maniler bölgelere göre değişmektedir. Bir örnek olarak Amasya bölgesinde söyleneni vereceğiz.

“Çiğdem çicecük,

Ebem küçücük, Verenin oğlu olsun, Vermeyenin kızı olsun.,,

Halen de devam etmekte olan bu baharı karşılama şenliği, Hititler devrinde Anadoluda yapılmakta olan “Bahar Bayramı” (3)’nın bir devamı olarak görülmektedir.

bulunan navruz çiçeklerinin yanma konur (kavuşturmak). Dualar okunur, sağlıkla bahara eriştirdiği için Tanrıya şükredilir. Bu şekilde, kitabın sayfaları, her sene yeni gelen, navruz çiçekleri ile dolar (4).