BOYNUZLU GELİNCİK

Glaucium comicuîatum (L.) Rud. (Papaverace-ae) türünün kurutulmuş çiçekli ve yapraklı dallarıdır. Bu tür 30-40 cm yükseklikte bir veya iki yıllık bir bitkidir.

Yapraklar parçalı, parçaların kenarları dişli. Çiçekler büyük, tek başına. Kaliks 2 parçalı, yeşil

renkli ve tüylü. Korolla 4 parçalı, parçalar parlak sarı, turuncu veya kırmızı renkli. Ovarhımun üzeri kıllı. Meyva 10-20 cm boyunda, çubuk şeklinde, çok tohumlu bir kapsül. Türkiyede yaygın bir bitkidir. Boş tarlalar ve yol kenarlarında yetişir.

Bileşim: Bitkide alkaloitler (protopin, sanguina-rin, glausİn ve diğerleri), tohumlarda ise sabit yağ (% 30-35) bulunmaktadır.

Etki-ve kullanılış: Yatıştırıcı, öksürük kesici ve uyuşturucu bir etkiye sahiptir. Nadiren uyutucu olarak infusyon (% 1) halinde kullanılır. Çocuklarda kullanılışı tehlikelidir.

Yapraklardan hazırlanan ekstrenin ensektisit olduğu ve kalp üzerinde yavaşlatıcı etkisinin varlığı gösterilmiştir (5). 

Toksikolojik etki: Halk arasında zehirli olarak tanınmaktadır. Bununla beraber önemli zehirlenmeler yapmaz. Zira keskin lezzetli bir usare taşımaktadır. Bu nedenle taze bitki insanlar ve hayvanlar tarafından yenilmez.

Diğer isimler: Boynuzlu haşhaş. Gülfatma.

Türkiyede 7 Glaucium türü bilinmekte olup T. Gözler ve arkadaşları bunlardan bir kısmının alkaloitlerini saptamışlardır (1-4).

G. flavum Crantz (sarı boynuzlugelincik): 30-50 cm yükseklikte, iki veya çok yıllık, otsu bir bitkidir. Çiçekler genellikle sarı ve nadiren kırmızı renkli. Ovariumun üzeri kabarcıklı ve fakat kıllı değil. Gövde yaprakları loblu, dişli kenarlı ve gövdeyi sarmış durumda. Anadolunun sahil bölgelerinde (bilhassa Trakya ve Karadeniz bölgesi) denize yakın kumluk yerlerde yetişir.

Çiçeklerinde hazırlanan ekstrelerin kalp üzerinde yavaşlatıcı etkisinin bulunduğu gösterilmiştir (5).

2 – Gözler, T. ve Ünlüyol, S,: Gîaucium flavum Crantz (Papaveraceae) çiçeklerinin alkaloitlerî-Doğa Bilim Derg. Tıp 5: 25

3 – Gözler, T. ve Ünlüyol, S.: Gİaucium leiocarpum Boiss. toprak üstü kısımlarında glaucin, isocorydin ve corydin elde

edilmesi – Doğa Bilim Derg. Tip 6: 21 (1982).

4 – Gözler, T.: Alkaloids of Turkish Glaucium species – Planla Medica 46: 179 (1982).

5 – Altmkurt, O.: Glaucium flavum (San gelincik) ve Glaucium rubrum (Kırmızı gelincik) un farmakolojik, insektisit ve

antibiyotik vasıflan-Türk Hij. veTec.Biol. Derg. 29: 113 (1969). ‘