Etiket: Şifalı Bitki D

DENİZKADAYIFI

Chondrus crispus (L). Stackh. ve Gigarîina mamülosa Agardh. (Gigartinaceae) isimli alglerin kurutulmuş gövdeleridir. Bu bitkiler Atlantik Okyanusu sahillerinde (İngiltere ve Amerika) kayalar üzerinde ve deniz suyu içinde yetişmektedirler. Denizin çekildiği zamanlarda toplanır, yıkanarak temizlenir ve güneşte kurutulur.

Sarımsı beyaz renkli, dar şeritler halinde ve tel kadayıfı görünüşünde parçalar halindedir. Tuzlu lezzetli ve deniz kokuludur. Kaynar suda bir pelte vererek yumuşar.

Müsilaj (%20-30), karbonhidratlar (carrage-enin’ler) ve az miktarda iyot ve brom taşımaktadır.

Halk arasında, dahilen dekoksiyon halinde (% 1-2), çok kullanılan bir göğüs yumuşatıcı ve öksürük kesicidir.

DAĞÇAYI

Kullanılan türler genellikle uçucu yağ, tanen ve acı madde taşımaktadır. Kimyasal yapıları henüz etraflı bir şekilde incelenmemiştir (2, 3, 4). ;;

Uyarıcı, gaz söktürücü, iştah açıcı ve mide ağrılarını kesici özelliklere sahiptirler.

Infusyon (% 1-5) halinde kullanılmaktadır. Pratikte bu bitkilerden infusyon hazırlamak için şöyle hareket edilir: Bir bardak sıcak su içine çiçekli bir dal veya birkaç yaprak atılır. Bardaktaki suyun rengi sarımsı oluncaya kadar beklenir. Sonra atılan drog parçası dışarı alınır. Elde edilen infusyon biraz şeker ile tadlandınlarak içilir. .

Kullanılan türler ve bu türlere verilen isimler yörelere göre çok değişmektedir. Memleketimizde çok kullanılan türler ve isimler şunlardır:

I – Stachys türleri:

S. lavandulifolia Vahi  Konya ve K. Maraş (Ahırdağ) bölgesi.

5. recta L. Antalya bölgesi.

II – Sideritis türleri:

5. arguta Boiss. et Heldr. (Dağ çayı, Yayla çayı) Antalya bölgesi.

S^rgyrea P. H. Davis (Eşek çayı)  Antalya bölgesı.

5. bilgerana P. H. Davis  Konya bölgesi.

S. hispida P. H. Davis  Konya bölgesi.

5. perfoliata L. (Dağ çayı)  Güney Anadolu (Alanya).

5. pisidica Boiss. et Heldr. (Çay çalbası)  Muğla, Antalya.

S. syriaca L.  Güneydoğu Anadolu, Antalya.

5. tmolea P. H. Davis (Balbaşı, Sivri çayı) -Ödemiş, İzmir bölgesi.

III   – Phlomis türleri: “Ballıkotu”, “Çalba”, “Şalvarotu” veya “Şalba” ismiyle tanınır ve Adaçayı yaprağı gibi uyarıcı olarak kullanılır.,. Başlıca türler şunlardır:

P. armeniaca Willd.  Orta Anadolu bölgesi.

P. lunariifoiia Sibth. et Sm.  Güney Anadolu (Antalya) bölgesi.

P. lycica D. Don  Batı ve Güney Anadolu (Aydın, Muğla, Antalya) bölgeleri.

1  – Ergenç, N.: Daphne pontica L. üzerinde kimyasal araştırmalar İstanbul Üniv. Ecz. Fak. Mecm. 4: 72 (1968).

2 – Sezik, E. ve Ezer, N.: Türkiye’de halk ilâcı ve çay olarak kullanılan bitkiler üzerinde morfolojik ve anatomik araştırmalar I.

Sideritis congesta P.H. Davis et Hub.-Mor.Doğa Bilim Dergisi: Tıp, 7: 163 (1983).

3 – Sezik, E. ve Ezer, N.: Sideritis congesta’mn diterpenleri ve diğer Sideritis türleri ile karşılaştırılması  IV. Bitkisel İlâç

Hammaddeleri Toplantısı, bildiriler 103, Eskişehir (1983).

4 – Sezik, E. ve ark. Sideritis congesta Davis et Huber Morath’m flavonoitleri Ecz. Bült. 24 (I); 4 (1984).

IV – Thymbra türleri:

T. spicaîa L. (Karabaş kekik, Sater^Zater) -Güneydoğu Anadolu bölgesi (Gaziantep).

V – Dorystoechas türleri:

D. hastata Boiss. et Heldr. ex Bentham (Esas çal-ba, Gerçek çalba)Güneybatı Anadolu (Antalya).

Bu türlerden elde edilen droglar ancak yöresel olarak kullanılmaktadır. İstanbul aktarlarında yukarıdaki türlerden elde edilmiş droglar satılmamaktadır.

DAG REYHANI

Z. taunca Bieb. subsp. taunca türünün toprak üstü kısmı “Nane ruhu” ismi altında çay yerine ve kann ağrılarına karşı, İsparta, Denizli ve Aydın yörelerinde, kullanılmaktadır. Bu tür bir uçucu yağ taşır. Uçucu yağ içinde en çok pulegon bulunmaktadır (1,2).

.. İnfusyon halinde (% 2) dahilen midevi, haricen yara iyi edici olarak kullanılmaktadır.

Türkiye’de bulunduğu bilinen 5 tür iie 2 alttür, taşıdıkları, uçucu yağ miktarları ve uçucu yağlar içindeki bileşikler yönünden K.H.C. Başer ve arkadaşları tarafından incelenmiştir (3)

DEFNE YAPRAĞI

Laurus nobiİis L. (Lauraceae) türünün gölgede kurutulmuş yaprağıdır. Bu tür 3-10 m yükseklikte, kışın yaprağını dökmeyen, sarı çiçekli, dioik bir ağaç veya ağaççıktır. Meyva küçük bir zeytin tanesi biçiminde olup olgunlukta (sonbaharda olgunlaşır) parlak siyah renklidir. Memleketimizde bilhas-

1  – Sezik, E. ve Tümen, G.: Ziziphora taurica subsp. laurica’nın uçucu yağının kimyasal yapısı – IV. Bitkisel İlâç

Hammaddeleri Toplantısı, bildiriler 101, Eskişehir (1983).

2  – Se/.ık E. ve Tümen, G.: Türkiye’de halk ilâcı ve çay olarak kullanılan bitkiler üzerinde morfolojik ve anatomik

araştırmalar, II. Ziziphora taurica Bieb. subsp. taurica  Doğa Bilim Derg. seri C, 2: 98 (1984).

3  – Başer, K.H.C. ve ark.: The volatile constituents of Ziziphora species growing in Turkey-Turkish J. of Pharmacy 2 (1): 7

saEge, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinin sahil kısımlarında bulunur.

Dış görünüş: 5-10 cm uzunluk ve 2-5 cm genişlikte, derimsi, sert, kenarı dalgalı ve kısa saph yapraklardır. Sarımsı yeşil renkli, öze! kokulu ve baharlı lezzetlidir.

Bileşim: Tanen, acı madde ve uçucu yağr(% î-4) taşımaktadır. Uçucu yağ içinde bilhassa (% 35-50) sineol bulunur (1).

Etki ve kullanılış: Terletici, antiseptik ve midevi etkilere sahiptir. Çok kullanılan bir baharattır. Bazı likörlerin terkibine girer. Türkiyenin ihraç ürünlerinden biridir.

; Kullanılış şekli: İnfusyon (% 5-10), günde 2-3 bardak içilir. Aşağıdaki şekil kolay içimi ve kuvvetli etkisi bakımından tavsiye edilir.

Kurutulmuş portakal kabuğu

Ş.gr 200 gr

DEFNE YAĞI

Olgun meyvalar bir kazanda, meyvaların üçte biri kadar su ile, 2-3 saat kaynatılır Bıı esnada çekirdekler meyvanın etli kısmından ayrılır Etli kısım su içinde pelte haline gelir. Çekirdekler dipte toplanır. Aktarılarak alman yağ, meyvanın etli kîsmı ve su karışımı süzülerek su ve yağlı kişini posa kısmından ayrılır. Su yağ karışımı dinlenmeye terkedilir. Yağ kısmı sudan biraz daha ağır olduğundan kabın dibine çöker. Üstte kalan sulu kısım süzülerek yağ kısmından ayrılır. Defne yağı tenekeler içinde ticarete çıkartılmaktadır.

Halen memleketimizde defne yağı üretimi Arîtalya, Silifke ve Sinop köylerinde yapılmaktadır

15 dakika sonra bezden süzülür ve bal ile tatlandırılır. Bu karışım hazımsızlık, iştahsızlık ve müzmin bronşite karşı faydalıdır.

Diğer isimler: Tehnel yaprağı.