Scirpus lacustris L. (Cyperaceae) türünün kurutulmuş kök ve rizomlandır. Bu tür 1-3 m yükseklikte, kalın rizomlu, çok yıllık ve otsu bir su bitkisidir. Gövde yeşil renkli, silendirik ve içi sünger gibi. Yapraklar dip kısımda ve gövdeyi sarmış bir durumdadır. Anadolunun göl ve dere kenarlarındaki kumluklarda bol olarak bulunur.

İnfusyon (% 2-5) halinde idrar arttırıcı ve şeker hastalığına karşı kullanılır. înfusyondan günde 2-3 bardak içilir. Zehirsiz birdrogdur. Kurutulmuş gövdeler ile iskemle ve sandalyelerin oturulacak yerleri örülür.

Baytop, T.: Doğu Karadeniz bölgesi’nin tıbbi ve zehirli bİtkİlen-Herba Medıca 5:3 (1999).

Hovenia dulcis Thunb. (Rhamnaceae) türünün olgun meyvalarıdır. Bu tür 8-10 m yükseklikte bir ağaçtır. Kışın yapraklarını döker. Çiçekler küçük, 5 parçalı ve yeşilimsi beyaz renklidir. Meyva 3 gözlü küçük bir kapsüldür. Çiçek saplan, meyvanın olgunlaşması sırasında kalınlaşır ve tatlı bir lezzet alır. Esas yayılış alanı Himalayalar ile Japonya arasında olmakla beraber, birçok ılıman bölgede, süs bitkisi olarak yetiştirilir. Memleketimizin Kuzeydoğu Anadolu bölümünde (Rize, Hopa) ve Muğla bölgesinde park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Bunların Kafkasyadan getirilmiş olması pek muhtemeldir (1).

Meyvaları Hindistan ve Cinde sarhoşluğa karşı

Diğer isimler: Japonüzümü ağacı, Hurma (Muğla).

Kırmızımtırak esmer renkli, şurup kıvamında, özel ve kuvvetli kokulu, akıcı bir sıvıdır.

Haricen hayvanların deri hastalıklarında ve derilerinde bulunan bazı parazitlerin (kene, bit, sinek gibi) temizlenmesinde kullanılır. Küçük miktarlarda arı kovanlarına konarak kovan güvesi ile mücadele edilir.

Kara katrandatt_daha değerli bir katrandır

Ot)

Phytolaccn americana L. (Syn: P. decandra L.) (Phytolaccaceae) türünün kurutulmuş kökleridir. Bu tür 2-3 m yükseklikte, çıplak, gövdesi genellikle kırmızımtırak renkli olan çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar saplı, tam, çıplak ve yeşil renkli. Meyva kırmızımtırak siyah renkli .ve bir nohut büyüklüğündedir. Vatanı Kuzey Amerika olmakla beraber Avrupa ve Türkiyede oldukça yaygındır.

Dış görünüşü: Genellikle ikiye bölünmüş parçalardır. Kokusu ve tadı zayıftır.

Bileşim: Saponinler, rezin ve şekerler taşımaktadır.

Etki ve kullanılış: Tahriş edici, kusturucu ve ishal yapıcı etkilere sahiptir. Olgun meyvalann sıkılması ile elde edilen usare bazı gıda maddelerinin (şeker, şarap gibi) boyanmasında kullanılır. Meyvalann aynı zamanda müshil etkisi de bulunmaktadır.

Ticarette meyvalann kırmız (Grana Kermes) yerine satıldığına da rastlanılmıştır.

Kullanılış şekli: Kök tozu, tahriş edici olarak O.O5-O.3O gr, kusturucu olarak ise 0.5-2 gr alınır.

P. pruinosa Fenzl (Toros Şekerciboyası): Çiçeklerinin tek cinsli olması ile yukarıdaki türden ayrılır. Toros dağları, Kıbrıs ve Batı Suriyede yetişmektedir. Yukanki tür gibi kullanılır. Bu tür Üzerinde henüz kimyasal veya farmakolojik bir çalışma yapılmamıştır.

Kayacık, H.: Orman ve park ağaçlarının özel sistematiği 3: 169, İstanbul (1975)

T. vulgare L. (Solucanotu) türünün çiçekli ve yapraklı dallarıdır. Bu tür 60-120 cm yükseklikte, parçalı yapraklı, san çiçekli otsu bir bitkidir. Avrupa ile Orta ve Kuzeydoğu Anadoluda yabani olarak yetişir.

Dış görünüş: Yaprak, çiçek ve dal parçalarından ibarettir. Hafif kokulu ve acı lezzetlidir.

Bileşim: Tanen, rezin ve uçucu yağ taşır. Uçucu yağ içinde bilhassa tuyon bulunur.

Etki ve kullanılış: Kuvvet verici, iştah açıcı ve kurt düşürücü (şeritlere etkisizdir) olarak tanınmıştır. Tıbbi dozların üzerinde zehirlenmeler yaptığı için tehlikeli bir drogdur. Çocuklara verilmemelidir,

Kullanılış şekli: İnfusyon (% 1), günde 2-3 bardak içilir.

T. balsamita L: (Marsuvanotu): 80 cm kadar bir boya erişebilen, çok yıllık, rizomlu ve otsu bir bitkidir. Çiçekler çok adette. Kapitulumda dil şeklinde •beyaz renkli çiçekler var (subsp. baîsamitoides) veya yok (subsp. balsamita). Bilhassa Kuzey Anadolu bölgesinde yetişir. Tedavide subsp. balsantîto-ides (Schultz Bİp.) Grierson (Syn: Chrysanthcmum balsamita L.) alttürünün çiçekli dallan kullanılmaktadır.

Çiçekli dallan idrar arttırıcı, gaz söktürucü, mi^ devi ve safra kesesi taşlarını düşürücü olarak, infusyon (% 2) halinde kullanılmaktadır.

t – Baytop, T.: Oltu tozu – Fol. Farm. 4: 357 (1958).

2 – İpekoğlu, F. ve Aksu, S.: Yerli pireotu üzerinde araştırmalar – Tekel Enst. Rap. 3: 36 (1943).

3 – Pireotu nasıl yetiştirilir – Tütün Enstitüsü neşriyatından, B serisi, No. 14 Istanbui (1944).

T. parthenium (L.) Schultz Bip. (Gümüşdüğme): 20-60 cm yükseklikte, kuvvetli kokulu ve otsu bir bitkidir. Yapraklar parçalı, parçalar seyrek tüylü. Kapitulumlar dalların ucunda 5-30 çiçekli kümeler halinde toplanmış. Kapitulumlar 13-22 mm çapında, kenardaki çiçekler dil biçiminde ve beyaz, orta-dakiler tüp şeklinde ve san renkli. Trakya, Kuzey ve Doğu Anadoluda yetişmektedir.

.Kuvvet verici, uyarıcı, ateş düşürücü, adet getirici ve böcek öldürücü etkileri vardır. Çiçek durumlarından hazırlanan dekoksiyon (% 2-5), günde 2-3 bardak içilir. Adet söktürmek için, adetin başlamasından 3-4 ğün üıiLc.^IA-nkçiyoiKhn her gün 2-4 bardak içilmelidir. Lezzeti çok acı olduğundan bal ile tadlandırıhr.