Narcissus tazetta L. (Amaryllidaceae) türünün kurutulmuş çiçekleridir. Bu tür Avrupa ve Anadolu-da yetişen, 20-80 cm yükseklikte, soğanlı bir bitkidir. Çiçekler kuvvetli kokulu, 2-10 tanesi birarada ve beyaz renklidir. Her bir çiçeğin ortasında sarı renkli bir taç bulunur.

Bitki zehirli alkaloitler (narcissin) taşır. Kusturucu ve ishal vericidir. Kurutulmuş çiçekler yatıştırıcı, müshil ve ateş düşürücü olarak infusyon (%1-2) halinde kullanılır. Eski devirlerde, Ege bölgesinde geniş mikyasta yetiştirilir ve çiçeklerinden esans elde edilirdi.

Narcissus türleri, süs bitkisi olarak, büyük bir değere sahiptir. Aşağıdaki türler memleketimizde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir (1).

N.jonquilla L. (Fulya). N. papyraceus Ker-Gawîer (Beyaz nergis), . N. poeücus L. (Zerrinkadeh).

N. pseudonarcissus L. (Yabani zerrin).

Halk arasında Calendula officinalis L. (Compo-sitae) türüne de “‘nergis” adı verilmektedir.

Anaçyclus pyrethnım DC. (Syn: Anthemis

pyrethrum L.) (Compositae) türünün kurutulmuş kökleridir. Bu tür pembe çiçekli, çok yıllık ve otsu bir bitkidir. Kuzey Afrika (Fas, Tunus, Cezayir) dağlarında yabani olarak yetişmektedir.

Drog 1-2 cm çapında, 5-15 cm uzunlukta, üzeri esmer kırmızımtırak renkli ve boyuna çizgili çubuklar halindedir. Kokusu hafif, lezzeti acı ve batıcıdır.

Uçucu.yağ, rezin, zamk, inuiin, tanen ve etkili madde olarak doymamış amidler (pellitorin ve anacyklin) taşımaktadır.

Haricen (bilhassa % 5 dekoksiyon halinde) romatizma ve sinir ağrılarına, gargara halinde boğaz hastalıkları ve dil felcine karşı kullanılmaktadır. Tahriş yapıcı bir etkiye sahip bulunduğundan dahi-len kullanılması sakıncalıdır. Kusma ve ishal yapar.

Diğer isimler: Akırkarha, Üdülkahn (Arapça Akir karha ve Üd alkarh kelimelerinden).

İthal edilen bir drog değildir. Suudi Arabistandan hacılar tarafından getirilerek ihtiyacı olanlara

dağıtılmaktadır.

Punica granatum L. (Punicaceae) türünün kurutulmuş kök, gövde veya dal kabuklarıdır. Bu tür dikenli bir çalı veya dikensiz küçük bir ağaç halindedir. Yapraklar basit ve tam. Çiçekler koyu kırmızı veya nadiren beyaz renkli. Meyva 5-8 cm çapında, kürcmsi şekilli ve üzeri kırmızımtırak san renkli kabukludur. Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde (örneğin Artvin) yabani olarak bulunur. Meyvaları için bahçelerde yetiştirilir.

Dış görünüşü: 5-10 cm uzunluk ve 1-3 cm genişlikte, değişik şekilli parçalar halindedir. Kokusuz ve hafif acı lezzetli olup çiğnendiği zaman tük-rüğü sarıya boyar.;

Bileşim: Tanen {% 20) ve alkaloitler (pelletierin ve diğerleri) taşımaktadır. Tenyalar üzerinde etkili madde pelletierin’dir.

Etki ve kullanılış: Nar ağacı kabuğu eskiden beri barsak şeritlerine (Tenia) karşı kullanılmaktadır. Pelletierin şeritler için özel bir öldürücü etkiye sahiptir. İnsanlar için de zehirli olduğundan saf halde

kullanılamaz.

Kullanılış şekli: 60 gr nar ağ. kabuğu toz edilir ve 750 gr su ile 6 saat bekletilir. Bu müddetin sonunda, hafif ateş üzerinde, 250 gr kalıncaya kadar ısıtılır. Süzülür, sıvı kısım bal veya şeker ile tadlan-dırıldıktan sonra, yarımşar saat ara ile 2 veya 3 defada içilir.

Hulâsanın içimi tamamlandıktan 2 saat sonra bir müshil, 30 gr hintyağı veya 30 gr sodyum sülfat (İngiliz tuzu) 400 gr suda eritilerek alınır.

Bu drog bazı şahıslarda kusma, baş dönmesi ve görme bozuklukları ile meydana gelen zehirlenmeler yapabilir. Bu nedenle ancak hekim kontrolünde kullanılmalıdır.

Bu drog halen aktarlarda bulunmamaktadır. Nar kabuğu denildiği zaman “Nar meyvası kabuğu” aıx-laşılmaktadır.

Canım copticum Bentham et Hooker fil. (Syıı: Trachysperraum ammi (L.) ex Turrill) (Umbelliferae) türünün olgun meyvalarıdır.

40-70 cm yükseklikte, parçalı yapraklı, beyaz çiçekli, tüysüz ve bir yıllık bir bitkidir. Türkiye’de Birecik (Urfa) bölgesinde yetiştirilmektedir (2).

Dış görünüşü: Meyvalar 2 mm kadar büyüklükte, esmer renkli ve kekik kokuludur.

Bileşim: Birecik kökenli örnekler % 3.4 oranında uçucu yağ taşımaktadır. Bu yağ içinde, timol üzerinden hesaplanmış, % 42.8 oranında fenolik bileşikler saptanmıştır (3).

1  – Yenen, M. ve Çoknaz. U.: Memleketimizde yetişen Sambucus türlerinin rutozit ve anlosiyanozit içeriği açıcından

değerlendirilmesi-VUI. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, bildin Özetleri 72, İstanbul (1989).

2 – Biiytop, A.: Une drogue peu connue en Turquie – İstanbul Ecz. Fak. Vlecın. 22: 54 (1986).

3 – Baytop. T. ve Sütliipınar, N: Characteristics of “Nanahan” cultivııted in Anatolia and its volaıile oi! – İstanbul Ecz. Fak.

Kullanılış: Meyva ve meyvalardan elde edilen uçucu yağ, bilhassa doğu ülkelerinde (İran, Hindistan) gaz söktürücü, kabız, cinsel gücü arttırıcı, kurt düşürücü ve idrar arttırıcı olarak kullanılmaktadır. Timol elde edilen önemli ve ilkel maddedir (1). Gaziantep ve Urfa bölgelerinde aktarlarda satılır ve süt arttırıcı olarak kullanılır.

Mısır anasonu adıyla da tanınan bu meyvalar, Urfa bölgesinde, ekmek hamuruna katılır ve bu şekilde Özel kokulu bir ekmek hazırlanır.