Mentha piperita L. (Bahçe nanesi) (Labiatae) türünün gölgede kurutulmuş yapraklandır. Bu tür bir kültür bitkisi olup M. aguatica L. ile M. spicata L. türlerinin bir melezidir.

Bu tür 30-90 cm yükseklikte, kuvvetli kokulu, hemen hemen tüysüz, gövde ve dalları genellikle kırmızımtırak renkli, çok yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar dişli kenarlı, üzeri buruşuk, saplı ve koyu yeşil renklidir. Çiçekler erguvani renkli olup dalların ucunda birçoğu bir arada toplanmıştır. Kuzeybatı ve Batı Anadoluda bulunur. Sulak ve gölgelik yerleri sever. Tohum vermediği için ancak ri-zomları ile üretilebilir.

Dış görünüşü: 3-8 cm uzunlukta, oval biçimli, sivri uçlu, kısa saplı, kenarları dişli, çıplak ve hafif tüylü ve koyu yeşîl renkli basit yapraklardır. Kokusu özel ve kuvvetli, tadı ise baharlı ve serinleticidir.

Bileşim: Rezin, tanen ve uçucu yağ (% 0.5-1) taşımaktadır. Uçucu yağ miktarı yetiştirilen ırka ve yetişme koşullarına göre büyük değişiklikler gösterir. Anadolu kökenli (Ankara) bitkilerin kurutulmuş dal ve yapraklarında % 0.51 uçucu yağ bulunduğu gösterilmiştir (2). İstanbul civarında yetişen bitkile-

rin taze yapraklarında % 0.8, kurutulmuş yapraklarında ise % 3.25 uçucu yağ bulunduğu saptanmıştır (3).

Türkiye’de yetişen bazı Mentha türleri uçucu yağları Semra Kurucu tarafından incelenerek yayınlanmıştır (4).

Uçucu yağ içinde terpenler, serbest ve ester halinde mentol (% 40-60), menton (% 8-10) ve men-tofuran. bulunmaktadır.

Etkive kullanılış; Bilhassa sinirsel kökenli mide bulantılarını kesici, gaz söktürücü ve koku verici olarak kullanılmaktadır.

Kullanılış şekli: İnfusyon (% 4-5) sabah akşam birer bardak, nane suyu günde 20-80 gr alınır. Nane suyu şöyle hazırlanır:

Nane esansı1 gr

Talk10 gr

Yukarıdaki karışım, ara sıra hafifçe çalkalanarak, birkaç gün bırakılır ve sonra filtre kâğıdından süzülür. Nane kokulu ve lezzetli berrak bir sıvıdır. Serin yerde muhafaza edilir.

İzmir’de yetiştirilen bitkilerden elde edilen uçucu yağda menton oranının Avrupada yetiştirilen bitkilerden daha yüksek olduğu gösterilmiştir (6). Uçucu yağdaki mentol-menton oram ortama (iklim, toprak) bağü olarak geniş bir şekilde değişmektedir.

Dİğer isimler: Biber nane, Fülfüli nane, İngiliz nanesi, Misk nanesi.

1  -Plancnon, L. ve ark.: Precis de Matiere Medicale 2: 1515 (1946).

2 -Gürgen, A.R.: Turkiyenin önemli eteri yağlan üzerinde araştırmalar I. – Ankara Y. Zir. Enst. Derg. 6 (2): 301 (1946).

3 -Baytop T.: Yayınlanmamış bir araştırmanın sonuçlarına göre.

4 -Kurucu, S.: Properties of Mentha volatile oils – K.H.C. Başer ve N. Güler (eda.): Essential oils 24, İstanbul (1993).

5 -Ceylan, A.: Menemen ekolojik koşullarında Mentha pİperita L. ve Mentha spicata L. türlerinin bazı agronomilc ve

teknolojik özellikleri üzerinde araştırma – Ege Üniv. Zir. Fak. Yay. No. 379, Bornova – İzmir (1978).

6 -Franz, C: Arzneidrogen, Qualitatssicherung durch Anbau Züchtung-Dtsth. Apoth. Ztg. 122: 1413 (1982).