UYKU İLÂÇLARI İLE ZEHİRLENMELER
Ülkemizde bulunan belli başlı uyku ilâçları şunlardır: Fenobarbital (Luminal, Luminaletten, Phenobarbitai), metakualon (Noludar), tiopental sodyum (Pentothal Sodium).
Klinik tablo
Uyku ilâçlarından ileri gelen zehirlenmeler merkezî sinir sistemi fonksiyonlarının ilerleyici tipte bozulması ile karakterizedir.
Bu bozukluğu 5 fazda inceleyebiliriz:
0 – Hasta uyur, kolay uyandırılabilir, konuşmaya zorlanabilir.
1 – Bilinç bozukluğu vardır; ağrı uyarısına yanıt alınabilir, refleksler intakttır.
2 – Ağrılı uyarılara yanıt alınamaz, fakat refleksler henüz alınabilir.
3 – Refleksler kaybolmuştur, fakat solunum ve dolaşım fonksiyonları in-
takttır.
4 – Solunum yetmezliği ve dolaşım şoku ortaya çıkmıştır.
Bu fazlar, tedavi görmemiş olan ağır bir barbitürat entoksikasyonu vak’asında izlenebilecek olan evrelerdir. Kliniğe getirilen vak’alarm çoğu ise 0 ile 2 – 3 evrelerinde bulunurlar. Hastalar huzursuzdurlar, motorik ajitasyon gösterirler. Barbitürat zehirlenmesi için tipik fakat kanıtlayıcı olmayan deri bulguları ilginçtir: Başlangıçta soluk görünen bazı deri bölgelerinde keskin kenarlı enfiltre alanlar palpe edilir. Buralarda kısa zaman sonra kızarıklık, vezikülleşme ve nekroz ortaya çıkar. Bu lezyonlar daha çok, basınç altında bulunan dizlerin, topuğun ve omuzların iç yüzlerinde görülür. Bunları görmek için hastayı soyunuk durumda muayene etmek gerekir.
Komadaki hastanın bakımı: Ağız hijyeni, gözlere pomat sürülmesi, yatakta uygun pozisyon verilmesi, dekubitus profilâksisi.
Solunum yolunun açık tutulması ve vantilâsyonun sağlanması: Hafif vak’alarda hastanın düzgün şekilde yana, karın üstüne olmak üzere çevirilmesi, başın düz veya aşağıda tutulması, toraks masajı, bronş aspirasyonu. Ağır koma vak’alarında ise entübasyon. Tüp 24 – 48 saat yerinde bırakıldıktan sonra gerekiyorsa trakeotomi. Kan gazı analizlerine bakarak kontrollü yapay solunum yaptırılması.
Şokla savaşım: Hipovoleminin giderilmesi için plazma, Dextran verilmesi. Sempatikomimetikler (Novadral) ancak hipovolemi giderildiği halde tansiyon normal düzeyde tutulamıyorsa endikedir.
Su, mineral ve asit-baz dengesinin sağlanması: İdrar miktarı, yoğunluğu ve ozmolaritesi izlenir. Serumda üre azotu, Na, K, Cl, pC02, bikarbonat ve PH tayinleri, hematokrit ölçümleri izlenir. Asidoz varsa sodyum bikarbonat enfüzyonları yapılır. Böbrek fonksiyonu iyi ise 500 mi. Ringe solüsyonu, 1500 mi. Dextrose % 5’lik, gerekirse Kadalex verilir.
Hipoterminin tedavisi: Hastanın 39°C’lik banyoya konarak vücut ısısının 38 dereceye çıkarılması.
Genel entoksikasyon tedavisi: Mide yıkanması sakıncalı sayılmaktadır. İdrar miktarı artırılmağa çalışılır. % 10’luk Mannitol solüsyonu ve i.v. furosemid (Lasix, Desal) verilmesiyle günlük idrar miktarı 24 saatte 12 litreye kadar artırılabilir. O zaman da mineral bilançosunu gözden ırak tutmamak gerekir. Sıvı miktarını ona göre tamamlamaya çalışmalıdır. Ayrıca bikarbonat enfüzyonları, özellikle Luminal entoksikasyonlarında kan PH’sını alkalik yöne çevirerek, barbitüratlarm iyonize fraksiyonunu azaltmaya yarar.
Gerekirse peritoneal diyalizle veya hemodiyalizle barbitüratlarm eliminasyonu kesin şekilde sağlanır. Analeptikler kullanılmaz, ancak 4. evresinde bulunan derin koma vak’alarında komanın derinliğini azaltmak amacı ile verilebilirse de, refleksler geri döner dönmez analeptiklerin hemen kesilmesi gerekir.
Yukarıda anlatılan yoğun bakımla hasta düzelir düzelmez, süisid nedeninin aydınlatılması için bir psikoanaliz yapılmalıdır. Psişik bir defekt saptandığı takdirde psikoterapi gerekli olur.