Doktorunuzlaya da diğer sağlık görevlileriyle konuşmadan önce bu bölümü okuyarak işe başlayınız. Bu bölümü okuduktan sonra kemik kaybına karşı savaşta umut ve yardım olduğunu öğreneceksiniz.
Osteoporoz, kemiklerin daha gözenekli ve giderek daha güçsüz ve kırılgan olmasına yol açan bir hastalıktır (“osteo” kemik, “poroz” da gözenekli anlamına gelir).
Sağlıklı Kemik
Osteoporotik Kemik
Sağlıklı kemik yoğun ve güçlüdür ve büyük miktarda basınca dayanabilir. Ancak, osteoporoz geliştiğinde, kemikler incelir ve kırılgan bir hal alır ki bu, kemiklerin kırılma olasılığını arttırır.
Osteoporozun Nedenleri
Vücudumuzda, bir taraftan yaşlı kemiklerin yıkımı olurken diğer taraftan yeni kemiklerin oluşturulduğu bir denge söz konusudur. Bu dengede, kemik yıkımının çok fazla olması ya da yenilenmenin yeterli olmamasına bağlı oluşan dengesizlik, osteoporoza neden olur.
Bu dengesizliğe katkıda bulunan en önemli etken menopozdur. 30’lu yaşların ortalarına kadar, çoğu kadın kaybettiğinden daha fazla kemik kazanır. Daha sonra, bu denge genellikle değişir ve kaybedilen kemik miktarı ile yerine konan kemik miktarı aşağı yukarı eşit olur. Ancak, menopoz sırasında hormonal değişiklikler, yani östrojen (kadınlık hormonu) düzeylerinin azalması kemik kaybını hızlandırır. Bu kemik kaybı ciddi bir düzeye ulaştığında, o kişide osteoporoz gelişir.
Osteoporoz’un yol açabileceği etkiler nelerdir?
Erken evrede osteoporoz, fark edilebilecek nitelikte çok az fiziksel değişikliğe yol açar. Ancak, hastalık ilerledikçe özellikle omurga, el bilekleri ve kalça kemiklerinde basit travmalarla kırıklar oluşabilir. Kemik kaybı kişide ağrılara, boy kısalmasına, hareket kısıtlılığına ya da omurganın eğrilmesine dahi (“kocakarı kamburu” olarak da bilinir) yol açabilir. Bu fiziksel belirtiler kişinin kendine güveninin ve gücünün azalmasına neden olabilir. Aynı zamanda, sağlıklı, aktif bir yaşam sürdürme yeteneği de dahil, kişinin başka birisine bagımlı kalma durumu dahi olabilir. Osteoporozla savaşmak için çeşitli yollar vardır. Bunlardan en önemlisi, osteoporozun erken dönemde saptanması, diğeri de tedavisidir.
Kimler RİSK altındadır?
En çok risk altında olanlar menopoz dönemindeki kadınlardır. Menopoz genellikle yaklaşık 50 yaşında başlar, ancak her hangi bir nedenle yumurtalıkları alınmış kadınlarda daha erken yaşta da başlayabilir. Menopoz sonrası dönemdeki kadınlar dışında risk altında olan başka gruplar da bulunmaktadır. Kemik kaybına en çok eğilimi olan kadınlar, ailesinde osteoporoz öyküsü olanlar, beyaz ırktan ve Asyalı kadınlar, ince, küçük kemik yapılı kadınlardır.
Osteoporoz riskine katkıda bulunabilecek diğer etkenler:
* Sigara
* Çok fazla alkol tüketimi
* Çok az egzersiz
* Çok az kalsiyum alımı (şimdi ya da çocukluk çağında)
* Küçük bir kaza sonucu geçirilmiş kemik kırığı
* Steroidler (astım ve artrit tedavisinde sık kullanılırlar) ve tiroid hormonu (çok yüksek dozda) gibi belirli ilaçların kullanımı
* Erken menopoz (45 yaşından önce)
Eğer osteoporoz riski ile karşı karşıya olduğunuzu düşünüyorsanız:
Doktorunuzla konuşun Doktorunuz belirli bulgu ve belirtilerden sizde osteoporoz olup olmadığını söyleyebilir. Röntgen, kemik kaybının fazla olduğu ileri dönemlerdeki osteoporozda teşhise yardımcı olur.
Kemik yoğunluğu testini göz önünde bulundurun
Kemiklerinize iyi bakın
Azalmış kemik kitlesiyle karakterize yavaşça ilerleyen bir hastalıktır. Kemik erozyonunda, yeni kemik oluşumuyla yeterince dengelenemeyen, bir artışa bağlıdır.
İnsidansı-En sık görülen metabolik kemik hastalığıdır. İleri yaşta yaygındır ve önemli morbidite ve mortalite nedenidir. Zayıflamış kemik minimal travmayla kırılmaya eğilimlidir.
Makroskopik olarak-Kemikler ağırlıkça daha hafif, radyografide daha az denstir ve kortex-leri incelmiştir. Lumbal vertebralar normalden daha bikonkavdır öyle ki intervertebral aralık normalden daha küresel görülür. Benzer vertebralar balıkta da görüldüğünden bu vertebralara ‘balık vertebrası'(fish vertebra) diye hitap edilir.
Mikroskopik olarak-Kemik trabekülaları daha zayıftır ve sayıca azalmıştır ve osteoblast sayısında azalma vardır. Mineralizasyon etkilenmemiştir.
Komplikasyonlar.
• Kemik ağrısı: Vertebral cisimlerin kompres-yonuna bağlı olarak özellikle sırtta görülür. Multipi kompresyonlar boy kısalmasına neden olabilir ve eşit olmayan kompresyonlar sonucu buna vertebranın anteroposteriora eğilmesi (kifoz) de eklenebilir.
• Kırıklar: Azalmış kemik kitlesi minimal travmayla olan kırıklarda artışa neden olur, özellikle femur boynu ve el bileğinde.
Yaklaşım-önemli olan tedavi etmekten ziyade önlemektir, fiziksel egzersiz, risk faktörlerinden kaçınma ve yeterli kalsiyum alımı.
Menopozu takiben düşük kemik kitlesi olan kadınlarda hormon replasman tedavisi (HRT) düşünülmelidir.