Satureja hortensis L. (Labiatae) türünün kurutulmuş, çiçekli ve yapraklı dallarıdır. Bu tür 10-30 cm yükseklikte, beyaz veya pembe çiçekli, kekik kokulu; bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Akdeniz bölgesinde yabani olarak yetişir ve bahçelerde yetiştirilir.

Dış görünüş: Yapraklı ve çiçekli dallardan ibarettir. Yapraklar 1-3 cm uzunluk ve yarım cm kadar genişlikte, sapsız ve tüylüdür. Korolla iki dudaklı, beyaz veya pembe renkli. Kaüks 5 sivri dişli, dişler hemen hemen tüp kısmına eşit boyda. Drog satıcılarda genellikle toz edilmiş halde bulunmaktadır.

Bileşim: Uçucu yağ (kuru drogda % 0.3-2 arasında) taşır. Uçucu yağda fenol türevi olarak bilhassa karvakrol (% 20-30) bulunmaktadır.

Etki ve kullanılış: Gaz söktürücü, terletici, iştah açıcı, idrar arttırıcı, midevi, uyarıcı ve cinsel gücü arttırıcı etkileri vardır. Halen bilhassa baharat olarak kullanılmaktadır. Bulgar muhacirleri tarafından Trakyaya getirilmiş ve baharat olarak kullanılışı bu bölgede yayılmıştır. Yemeklere ve bilhassa kuru fasulyeye tad vermek, muhafazasını kolay laştırmak ve gaz yapıcı etkisini azaltmak için konulur. Tuz ile karıştırılıp ekmek üzerine serpilerek veya yağ sürülmüş ekmek dilimi üzerine konularak, bilhassa çocuklarda, iştah açıcı olarak kullanılır. Yünlü kumaşların güvelerden korunması için, tülbent torbalar içinde dolaplara konulur.

Kullanılış şekli: İnfusyon {% 1-3), günde 2-3 bardak içilir.

Diğer isimler: Çibriska, Çubriza (bu isimler dro-gun bulgarca adı olan Çubritsa’dan gelmektedir), Geyikotu, Zater (Arapça Sâter kelimesinden). .

Sâter ismi eski yayınlarda Kekik (Thymus) karşılığı olarak da kullanılmaktadır.

Anadoluda 14 kadar Satureja türü bulunmaktadır. Bunlardan bazıları kekıkyerine kullanılır.

S. cımeifolia Ten. (Dağ kekiği): 20-30 cm yükseklikte, çalı görünüşünde, tüylü ve beyaz çiçekli bir bitkidir. Batı ve Güney Anadolu dağlarında bulunur.

Şeker hastalığına karşı kullanılır.

S. spicigera (C. Koch) Boiss. (Zımbara): Beyaz çiçekli bir bitkidir. Gövdesinin karşılıklı iki yüzünün tüylü olması ile diğerlerinden ayrılır. Doğu Karadeniz bölgesinde (Trabzon) yetişir ve yaprakları kekik yerine kullanılır (1).