Kişinin, ambulans personeli olmadan taşınması gerekmiyorsa ya da kırık, uzva kan basıncını engellemiyorsa, kırığın sarılması gerekmez. Kınlan yerin şekli bozulmuşsa ve çevresindeki deri soğuk, solgun ya da mavi ise kırığı düzeltmek için uzvu hafifçe boylu boyunca çekin ve sonra da uzansın.
İNSAN VE HAYVAN ISIRMALARI
İnsan, kedi, maymun, rakun ya da yarasa ısırıkları; yüz, boyun ya da ellerdeki hayvan ısırıkları ya da geniş ve derin olan ısırılmalar için acil servislere başvurunuz.
Anında bakım: Bakteri ve kirleri temizlemek için yarayı suyla 5 dakika boyunca güzelce yıkayın. Yarayı nazik bir şekilde kurulayın ve üzerine steril bir bandaj koyun. Basitrasin merhemi bandajın yapışmasını önler. Sebepsiz yere ısırıldıysanız ya da ısırık bilinmeyen bir hayvandan veya bir sokak hayvanından kaynaklanıyorsa polise ya da bir hayvan kontrol merkezine başvurun.
ARI, EŞEK AĞRISI VE BÜYÜK EŞEK ARISI ISIRMALARI
Eşek ansı ya da büyük eşek arısı ısırığı ağrılıdır ve sadece balansı iğnesini bırakır.
Anında bakım: Bir balansı tarafından ısırıldıysanız iğneyi çıkartmak için beklemeyin. İki parmağınızı kullanarak hiç vakit kaybetmeden iğneyi çıkartın. İğneyi urnağınızla ya da bıçakla çıkartmaya çalışmayın. Bütün iğneler için ısıtıldığınız bölüme soğuk kompres (havluya sarılmış buz) uygulayın. İğnenin olduğu yer kızarabilir, şişebilir ya da birkaç gün boyunca ağrıyabilir. Antihistamin alarak bazı belirtileri hafifletebilirsiniz. Ciddi bir reaksiyon oluşursa alerjik reaksiyonlardaki gibi bir tedavi uygulanması gerekir.
DENİZANASI VE İRİ DENİZANASI ISIRMALARI
Denizanası ya da iri denizanası ısırmaları zehirlidir ve ışınlan bölgede yoğun bir yanma acısı olur. İri deniz anaları iğnelerini derinizde bırakabilir.
Ciddi olabilen belirtileri arasında nefes alma zorlukları ve bilinç kaybı sayılabilir.
Anında bakım: Denizanası ısırıklarında acıyı dindirmek için kalamin losyunu sürün ve bu bölgeye soğuk kompres (havluya sarılmış buz gibi) uygulayın. İri denizanası ısırıklarında yardım istemesi için birini çağırın ya da bu kişinin acil yardıma ihtiyacı yoksa siz 9H’i arayın. Deride kalmış olan iğneleri çıkartmaya çalışmayın.
Bu kişide alerjik reaksiyon görülüp görülmediğini gözleyin. İğneleri çıkartmaya çalışmak daha fazla hasara neden olabilir. Bunun yerine iğneleri yıkamak için sirke ya da tuzlu su (içme suyu değil) kullanın (içme suyu dokungaçların daha fazla batmasına neden olabilir). Yardım gelene kadar kişiyi rahat bir pozisyonda oturtun ve sıcak tutun.
DENİZ KESTANESİ YARALANMALARI
Deniz kestaneleri deniz kıyılarında sığ sularda yaşayan renkli, dikenli, sert kabuklu hayvanlardır. Çocuklar deniz kestanelerine dokunmak isterler ve bu hayvanların üzerlerine basmak da çok kolaydır. Bu hayvanların çok azı zehirlidir; ancak dikenleri cildi delebilir ve dikenlerini bir dokunun derinliklerinde bırakıp enfeksiyonlara neden olabilirler.
Anında bakım: Deriden sarkan bir dikeni çıkartmayı denemeyin. Dikenler çok incedir ve kolayca kırlabilirler. Dikenin düzgün bir şekilde çıkartılması için bir hastanenin acil servisine başvurun.
Diken çıkmışsa bu bölgenin acısı sıcak (kaynar değil) suya batırılarak dindirilebilir.
AKREP SOKMALARI
Çok farklı akrep türleri vardır ve bazılarının iğneleri diğerlerinin-kinden daha zehirlidir. Belirtileri arasında ışınlan bölgede yanma, kanncılanma ya da uyuşma; mide ağrısı, mide bulantısı ve kusma; kas spazmı (çene kası da dahildir), nöbetler ya da bilinç, kaybı sayılabilir.
Anında bakım: Akrep zehirinin yayılmasını önlemek için ışınlan bölgeyi kişinin kalbinden daha aşağıda tutun. Bu bölgeye soğuk kompres (havluya sarılmış buz gibi) uygulayın. Bu kişiyi en yakın hastanenin acil servisine götürün.
YILAN ISIRMALARI
ABD’de dört tür zehirli yılan vardır: Doğu Amerika zehirli yılanı, su makoseni, çıngıraklı yılan ve mercan yılanı. Yılanlar ısıracak insan aramazlar; ancak tahrik edilirlerse saldırırlar. Zehirli küçük yılanlar yaşlı yılanlar kadar zehir üretebilirler. Zehirli bir yılan tarafından ısırıldığınızda bir sağlık kurumuna başvurmanız gerekir.
Doğu Amerika zehirli yılanı:
Doğu Amerika zehirli yılanı genellikle ABD’nin güneydoğu ve güney bölgelerinde görülür. Parlak ve koyu kahverengi derileri ormanlarda kolaylıkla saklanmalarına yardımcı olur.
Çıngıraklı yılan: Çıngıraklı yılanlar ABD’nin her yerinde görülebilirler. Kuyruğunun ucundaki çıngırak hayvanın yaklaşmakta olduğunu haber verir. Çıngıraklı yılanlar kuru, kayalık ortamları severler.
Anında bakım: Kişiyi yılandan ya da ısıtıldığı bölgeden uzaklaştırın; kıstırılmış ya da yaralanmış bir yılan birkaç defa daha saldırabilir. Kişiyi yatırın ve sakinleştirin. Yılan
bir parmağı, eli ya da kolu ısırmışsa bütün mücevherleri çıkartın. Işınlan yeri kalpten aşağıda tutun ve vakit kaybetmeden ışınlan yerin üzerine soğuk kompres (havluya sarılmış buz gibi) uygulayın.
Kişiyi en yakın hastanenin acil servisine götürün. Bu konuda bir tecrübeniz yoksa kanamayı durdurmak için sargı bezi kullanmayın. Akrep zehirini çıkarmaya çalışmayın. Kişiye yemesi ya da içmesi için herhangi bir şey vermeyin.
Güvenli bir şekilde yapabilirseniz yılanı yakalayın. Yılanı öldürdüyseniz sağlık görevlilerinin zehirli olup olmadığım anlayabilmeleri için hiç bir şey yapmadan bir kenara koyun.
Tehlikeli Mercan Yılanlarını Tehlikesiz Benzerlerinden Ayırabilmek :Dr. Wall’un Tavsiyesi
Mercan yılanına benzeyen çok sayıda zehirsiz yılan türü vardır. Peki mercan yılanlarını tehlikesiz olan benzerlerinden nasıl ayırt edersiniz? Aradaki fark, yılanın gövdesindeki renkli halkaların bulunduğu yerdir; mercan yılanlarının sarı halkalarının yanında kırmızı halkaları vardır.
Zehirli mercan yılanlarını diğer tüm yılanlardan ayırabilmeniz için şunlara dikkat etmelisiniz: Sarının yanında kırmızı varsa öldürün. Siyahın yanında kırmızı varsa zehirli değildir (Bu öneri sadece ABD’deki yılanlar için geçerlidir ve dünyanın diğer bölgeleri için geçerli değildir).
Ancak kırmızı, sarı ve siyah halkaları olan bir yılan tarafından ısırıldıysanız riske girmeyin. Yılanı öldürün (yeniden ısırılmamaya dikkat edin) ve yılanı da sizinle birlikte acil servise götürün. Belirtiler geç ortaya Çıkabilir ve ciddi olabilir. Bu yüzden yılanın türü kesin bir şekilde belirlenene kadar doktorunuz yılanın zehirli olduğunu varsayacak ve size panzehir verecektir.
KÜÇÜK KESİKLER
Küçük bir kesik cildin dış tabakasını zedeler. Anında bakım: Yaranın çevresini su ve sabunla yıkayın. Bütün kir ve bakterileri temizlemek için yarayı 5 dakika boyunca tazyikli su altında tutun. Bu bölgeyi nazikçe kurulayın, basitrasin merhemi sürün ve üzerine steril bir bandaj sarın.
AÇIK YARALAR
Bir yara uçlarından birleşmiyorsa ya da 1. 2 cm’den büyükse yaranın çevresine gazlı bez (ya da temiz bir tişört veya çorap) sarın ve doktorunuza ya da acil servise gidin. İçinde cam kalan; yüzde, ellerde ya da ayakların altında oluşan ve kan dolaşımı zayıf olan kişilerde görülen yaralar için her zaman acil servise başvurun.
Yaranın içinden çıkıntı yapan bir cisim varsa bunu çıkarmayın. Bu nesneye dokunmamaya dikkat ederek yaranın çevresine gazlı bez sarın ve en yakın hastanenin acil servisine başvurun.
CİDDİ KANAMA
Derin, şiddetli şekilde kanayan ya da içinden kan fışkıran (atardamarın kanamasından kaynaklı) bir yara pıhtılaşmayabilir ve kanaması durmayabilir.
Anında bakım: Birilerinden yardım çağırmalarını isteyin ya da siz 112 arayın. Yarayı yüksekte tutun ve doğrudan basınç uygulayın.
ŞİDDETLİ KANAMALAR İÇİN BASINÇ NOKTALARI
Şiddetli kanamalar doğrudan basınç ve yükseğe kaldırma yollarıyla kesilmezse atardamara doğrudan basınç uygulayın. Atardamara doğrudan basınç uygularken yaralı bölgeyi yüksekte tutun ve yaraya doğrudan basınç uygulamaya devam edin. Vücutta basıncın yapılması gereken bir dizi ana atardamar vardır (önceki sayfadaki şekle bakınız).
Bir atardamara basınç uyguladığınızda kanamayı atardamarı kemiğe doğru iterek durdurursunuz.
Kanayan bölüm ile kalp arasındaki atardamara sıkıca bastırın. Kanama çok şiddetli ise doğrudan kanayan bölgeye sert bir basınç uygulayın. Kanamanın kesilip kesilmediğini anlamak için parmaklarınızı basınç noktasından yavaşça kaldırın; ama kanayan bölgeye uyguladığınız basıncı tamamen kesmeyin. Kanama devanı ederse atardamara basınç uygulamayı sürdürün. Kanama durana ya da yardım gelene kadar devam edin. Kanama durduktan sonra atardamara 5 dakikadan fazla basınç uygulamayın.
İÇ KANAMA
Bir kişi araç ya da bisiklet çarpışması geçirdiyse, yüksekten düştüyse ya da vücuduna veya kafasına ciddi bir darbe aldıysa iç kanamadan şüphelenebilirsiniz.
İç kanama belirtileri öksürerek ya da kusarak kan (ya da kahve çekirdeklerine benzeyen bir madde) çıkarmak; göğüs, karın ya da leğen kemiğinde ağrı; cildin soğuk ve nemli olması ve hızlı ya da zayıf bir nabızdır.
Anında bakım: Birilerinden yardım çağırmasını isteyin ya da kişinin acil yardıma ihtiyacı yoksa siz 112’i arayın. Havayolunu, nefes almayı ve kan dolaşımını kontrol edin. Boyun ya da sırt yaralanmasından şüphe ediyorsanız bilgi için Sırt ve Boyun Yaralanmaları bölümüne bakabilirsiniz. Kişi kusuyorsa, boğulmasını önlemek için yan çevirin. Şok tedavisi uygulayın. Tıbbi yardım gelene kadar kişinin yanından ayrılmayın.
Anında bakım. Kişiye astımı olup olmadığını ve inhalasyon cihazı taşıyıp taşımadığını sorun. İnhalasyon cihazını kullanmasına yardımcı olun. Ya da birisinden yardım çağırmasını isteyin veya kişinin acil yardıma ihtiyacı yoksa siz 112’i arayın. Kişinin astım ya da kalp sorunları geçmişi yoksa ciddi bir alerjik reaksiyon tedavisi uygulayabilirsiniz. Kişiyi rahat nefes alabileceği bir pozisyona (genellikle dik oturma pozisyonu) getirin. Sağlık yardımı gelene kadar kişinin yanından ayrılmayın.
Kişi konuşabiliyorsa ona alerjisi olup olmadığını ve reaksiyonu azaltan epinefrin taşıyıp taşımadığım sorun.Epinefrin, otomatik enjektör ya da önceden doldurulmuş bir şırınga şeklinde olabilir. Her iki cihazın da yanında kullanma bilgileri yer almalıdır.Hafif alerjik reaksiyonlar (bölgesel kızarıklık, kaşınma ya da kurdeşen gibi) rahatsız edicidir; ama ciddi değildir.
Anında bakım: Hava yolunu kontrol edin ve açın. Birisinden yardım çağırmasını isteyin ya da bu kişi acil yardıma ihtiyaç duymuyorsa siz 112’i arayın.
Bu kişinin yanında epinefrin varsa enjekte etmesine yardım edin. Mevcutsa ve kişi yutabiliyorsa bir antihistamin verin.
Kurdeşen gibi hafif reaksiyonlarda yardım gelene kadar antihistaminler faydalı olabilir. Ya da bu kişiyi en rahat nefes alabileceği pozisyona getirmelisiniz. Sağlık yardımı gelene kadar kişinin yanından ayrılmayın.