Lathyrus saüvus L, (Leguminosae) türünün olgun tohumlarıdır. Bu tür 30-60 cm yükseklikte, bir yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar 2 yaprakçıklı ve sülüklü, hemen hemen tüysüz. Gövde kanatlı. Çiçekler kelebek biçiminde, tek başına, uzun saplı, beyaz, pembemsi veya mavimsi renkli. Meyva 3 cm kadar uzunlukta, tüysüz, saplı, sırtı iki kanatlı, 3-5 tohumlu bir legümen. Tohumlar köşeli, 6-10 mm çapında, üzeri düzgün, beyazımtırak, sarımtırak veya esmer renkli. Hayvan yemi olarak yetiştirilir. Tarlalarda yabani ot olarak da rastlanmaktadır.

Tohumlar nişasta (% 30), şekerler (% 3) ve yağ {% 2) taşımaktadır. Zehirli etkiye sahip olan bileşikler bazı özel amino asitler (bilhassa nitriller)’dir.

Eski yazarlar tarafından çok kullanılan bir drogdur. Dahilen idrar söktürücü, idrar yollan iltihaplarını giderici, cinsel gücü arttırıcı, kuvvet verici, sarada yatıştırıcı, sarılığı geçirici ve kuvvet verici olarak kullanılmıştır. Toz edilen tohumlar bal ile karıştırılarak macun şeklinde alınır.

Kavrulmuş tohumlar, toz edildikten sonra, nohut kahvesi yerine kullanılır. Otsu kısım değerli bir hayvan yemidir.

Diğer isimler: Burçak tohumu, Külür.

Toksikolojik etki: L. sativus L., Vicia erviiia (L.) Willd. (Burçak) ve V. sativa L. (Fiğ) tohumlarının uzun zaman ve çok miktarda yenmesi insanlarda lathyrismus ve vicismus (veya fabismus) denilen hastalıkları meydana getirmektedir.

Bu şekil zehirlenmelerde sinir sistemi bozukluğu ve buna bağlı olarak da adete zayıflığı ve felçler meydana gelir. Felçler bilhassa bacaklarda meyda-

na gelmekte olduğundan, şahıslarda yürüme güçlükleri görülür. Bu tip zehirlenmeler kıtlık yıllarında ve fakir halk arasında görülmektedir. Zira bu dönemlerde una bir miktar burçak veya müdürmük tohumu unu katılmaktadır.

Eskiden Türkiyehin Akdeniz bölgesinde (Anamur civarı) bu tip zehirlenmelere rastlanılmakta idi (1, 2). Halen burçak zehirlenmesi bilhassa Hindis-tanda görülmektedir (3).

Tohuma kaçmış L. sativus L. veya Türkiyede çok yaygın olan L. cicera L. (çiçekleri tuğla kırmızısı veya nadiren pembe renklidir) türlerini yiyen hayvanlarda da tehlikeli zehirlenmeler görülmekte-

L. odoratus L. (Kokulu bezelye çiçeği, Itırşahi): 50-200 cm yükseklikte, bir yıllık, otsu, yaprakları tüysü, çiçekleri kırmızı renkli (beyaz, pembe, mor, mavi veya alaca renkli kültür formları vardır) ve kuvvetli kokulu olan bir türdür. Vatanı Güney Avrupa (İtalya, Sicilya) olmakla beraber süs bitkisi olarak memleketimizde de yetiştirilir.

Yumru kökleri (Glandes Terrestres) fındık lezzetinde olup gıda olarak yenir. Aynı zamanda kabız etkisinden dolayı ishallere karşı da kullanılmaktadır.